NAZI'S PAKKEN VIJF AGRARISCHE VOORMANNEN IN BOXTEL OP NA BOERENSTAKING
Jan Meulendijk ontliep de kogel, maar niet het granaatvuur...
Theo van den Aker
De nazi's bevalen in 1943 zo'n 300.000 Nederlandse oud-militairen voor dwangarbeid naar Duitsland te vertrekken. Het leidde eind april en begin mei 1943 tot hevige protesten. Die mondden uit in een nationale staking. In Boxtel legden bij de coöperatieve zuivelfabriek De Hoop aan de Kapelweg alle personeelsleden het werk neer. Ook weigerden alle plaatselijke veehouders er melk af te leveren.
De nazi-autoriteiten reageerden furieus op de staking. Op zondag 2 mei arriveerde een detachement ’Grünen’ in Boxtel om er het zogenaamde ’Standesgericht’ in te zetten. Dit betekende dat zij de bevoegdheid kregen om stakers standrechtelijk ter dood te veroordelen. Toch ging de Boerenbond in Boxtel voort met de staking. Dapper, want in feite staken de voormannen daarmee het hoofd in de strop.
In Boxtel werden op 3 mei vijf agrariërs gearresteerd en in kamp Vught opgesloten. Het waren Janus van de Sande, voorzitter van de Boerenbond; Jan van de Sande, voorzitter van de zuivelfabriek; Jan Meulendijk, waarnemend voorzitter van de zuivelfabriek; Wim Megens en Marinus van de Sande, respectievelijk voorzitter en secretaris van de RK Jonge Boerenstand. Van deze vijf werd Jan Meulendijk overgebracht naar Eindhoven en daar door het Standesgericht ter dood veroordeeld.
EXECUTIEPELOTON
In zijn boek Beelden uit de Bezettingsjaren schreef Gied Segers over de verdere gang van zaken in het Eindhovense nazihoofdkwartier: ’Van daaruit werd Meulendijk, tezamen met andere veroordeelden, aan een ketting vastgeklonken en met een stok tussen de benen om ontsnapping onmogelijk te maken, naar de executieplaats geleid. Daar bleek echter dat het executiepeloton, dat inmiddels al zeven doodvonnissen had voltrokken, reeds was ingerukt. Jan Meulendijk die daardoor aan een zekere dood ontsnapte, werd weer teruggebracht naar het concentratiekamp in Vught. Enkele dagen daarna werden alle Boxtelse gevangenen vrij gelaten.’
Het bleek dat de Duitsers in mei 1943 binnen een week na het uitbreken van de verzetsstakingen hun doel al hadden bereikt. De melkstaking hadden zij volledig weten te breken.
RÜCKSICHTLOS
De verhoudingen veranderden. De bezetters concludeerden dat zij met aaien over kinderbolletjes en mooi marsgezang – de fluwelen handschoen - op straat de sympathie van de Hollanders niet echt zouden kunnen winnen. Dus werd voor een hardere aanpak gekozen. Geen tolerantie meer, maar zonder pardon meteen persoonlijke arrestaties, groepsrazzia’s, deportatie naar kampen en desnoods rücksichtlos standrecht. Begrijpelijk dat de verzetsbeweging direct overging tot sluwer en fanatieker ondergronds weerwerk, met alle onzekerheid en gevaren van dien. Angst en onrust alom dus.
VUURLINIE
Voor Jan Meulendijk moet de sfeer die een dichter ooit opgeroepen heeft met de woorden En de boer, hij ploegde voort vooralsnog ver van zijn bed zijn geraakt. Eind september 1944 schoof het oorlogsfront in Brabant vanuit de Market Garden-lijn plotseling een stuk noordelijker op. In Boxtel en omgeving begon het spannend te worden. Speciaal de bewoners van Munsel, Langenberg, Nieuwstraat, Onrooi en Kleinderliempde merkten bijna dagelijks dat zij in de vuurlinie waren geraakt.
De beschietingen van de geallieerden namen met de dag in tijdsduur en hevigheid toe. De bezetters verdedigden zich het hevigst in de buurt van de Dommel en het afwateringskanaal waarvan zij alle - met zware explosieven geladen - bruggen lieten springen. Door het granaatvuur werden tal van woningen getroffen waarbij behalve vrij veel gewonden enkele doden te betreuren waren.
NOODWONING
Op de valreep werden op Munsel en in Onrooi enkele kapitale boerderijen in brand geschoten. Ook de boerderij van de familie Meulendijk-Konings werd verwoest. In allerijl moest – naar later bleek voor lange tijd - elders onderdak worden gezocht. Toen bleek maar eens wat een rijkdom goed nabuurschap kan zijn. Jan en Mina Meulendijk met hun twee zonen, namelijk bedrijfsopvolger Ties en de voor priester studerende Brord, werden gastvrij opgevangen door de overburen Marinus en Nel Wagenaars- van den Anker. Bij hen mochten zij een van hun opstallen gebruiken als noodwoning. Die was in gebruik tot medio 1946.
Dit artikel werd eerder in deze krant gepubliceerd op 27 oktober 2011.
