119 A4'TJES MET WET- EN REGELGEVING ZITTEN COÖPERATIEVE BOERDERIJ WILHELMINAPARK IN DE WEG

14 april 2023, 09:56

Vergunningen, regels en 't pijnlijke gelijk van de Herenboeren

Pål Jansen

Herenboeren probeert al sinds 2016 vergunningen rond te krijgen voor de natuurinclusieve boerderij in het Wilhelminapark. Overheden willen het, kennisinstituten staan erachter, maar anno 2023 staan liefst 119 kantjes aan regels en richtlijnen het initiatief officieel nog in de weg. Diverse bouwwerken en activiteiten zijn nu illegaal, een roep om handhaving klinkt steeds luider. Hoe nu verder?

,,Zie je die palen daar?", wijst oprichter en initiatiefnemer Geert van der Veer van Herenboeren Nederland. Hij en voorzitter Boudewijn Tooren van de Boxtelse locatie in het Wilhelminapark kijken richting de stutten die vlakbij elke fruitboom staan. Ongeveer 1,80 meter hoog zijn die. ,,Omdat het teelt-ondersteunende maatregelen zijn, mogen die volgens het bestemmingsplan maximaal een meter hoog zijn", vertelt Tooren. Waarom? Het duo haalt de schouders op. Tooren: ,,Niemand kan ons een antwoord geven. Tja.. we hanteren natuurlijk gewoon een hoogte waarvan we denken dat de boompjes die nodig hebben. Wat gaat er in godsnaam mis als die palen iets hoger zijn dan een meter...?"

Tooren en Van der Veer kunnen een boekwerk schrijven over alle regels. Ook over de tot kippenhok omgetoverde mobiele keet: dat is officieel een bouwwerk omdat de wielen de grond raken. En de tijdelijke unit met onder andere de kantine? Die staat er eveneens onreglementair. ,,Inmiddels! Want in 2016 hadden we daarvoor een vergunning van drie jaar. Boxtel stemde in met de Green Deal met daarbij de komst van een Vlaamse schuur", zegt Tooren.

119 KANTJES MET REGELS

De unit zou er tot 2019 staan. Verschillende partijen, waaronder Boxtel, zouden zich inspannen om de bouw van de schuur mogelijk te maken. Maar die staat er nog steeds niet. De stroperige voortgang komt door wet- en regelgeving. Van der Veer: ,,We hebben te maken met liefst 119 A4'tjes aan regels en richtlijnen die ons, en daarmee een duurzame transitie, in de weg zitten. Lokale, provinciale, landelijke, Europese... Hetzelfde geldt voor protocollen van instanties als de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), Omgevingsdienst Brabant Noord (ODBN), Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en keurmerken."

Met overheden en belangenpartijen als de ZLTO en POV (voor varkenshouders) schoof Herenboeren de afgelopen jaren aan tafel om te kijken hoe agrarische initiatieven zoals deze toch passen binnen de wet. Dit om meer innovatieve plannen van boeren mogelijk te maken en daarmee de transitie naar een duurzamere landbouw te bevorderen.

GREEN DEAL

Eigenlijk mocht Herenboeren in het Wilhelminapark niet beginnen, maar om het experiment toch mogelijk te maken, ondertekende toenmalig staatssecretaris Martijn van Dam in 2017 de zogeheten Green Deal. Dat deed hij samen met provincie, gemeente, HAS Hogeschool, Herenboeren en grondeigenaar de Margraff-stichting. Van der Veer: ,,Om te benadrukken: we doen hier niets verkeerds, maar hebben via de Green Deal de ruimte gekregen om hier aan de slag te gaan."

Het doel was om te kijken waar wet- en regelgeving botst met de aanpak van Herenboeren en daar oplossingen voor te bedenken, samen met overheden en belangenpartijen. De 119 pagina's die zijn verzameld, bevatten ieder wel een stuk of vier artikelen waar de Herenboeren tegenaan lopen: zeg maar zo'n vier- tot vijfhonderd regels.

REINIGINGSPLAATS

Slechts eentje is intussen aangepakt. De regel in kwestie gaat over de reinigingsplaats voor vrachtwagens, legt Van der Veer uit: ,,Eerst moest iedere locatie waar varkens worden geladen en gelost, er een hebben. Dit om de verspreiding van Afrikaanse varkenspest tegen te gaan."

Gangbaar in de sector is dat een vervoerder dagelijks langs verschillende locaties komt om varkens te laden en lossen. Van der Veer: ,,Maar bij ons komt per jaar één transporteur langs en die rijdt alleen naar en van Wilhelminapark: zes kilometer in totaal. We hebben hier 25 varkens. Die regel is voor ons niet relevant, maar bestaat wegens het huidige systeem. Het kostte liefst drieënhalf jaar om hem aangepast te krijgen! Tel uit hoe lang je over de rest doet."

WRANG

Extra wrang vinden Van der Veer en Tooren het dat juist een voormalig varkenshouder uit Helvoirt sinds 2021 verzoekt om handhaving (lees kader). ,,Ja natuurlijk vinden we dat!", roept Van der Veer. ,,Er wordt gesteld: regels zijn regels. Oké, maar nu andersom: waarom gaan duizenden boeren tegelijk met de tractor de weg op? Juist, vanwege de regels! Ik ben net zo boos. Ik kruip alleen niet op de trekker, maar probeer er op deze manier iets aan te doen." Tooren: ,,Wij zijn hier de voorloper, de wegbereider om het voor andere boeren makkelijker te maken. En 'zij' vechten ervoor om het bij het oude systeem te laten. Of ja, 'zij'... laten we niet chargeren, het gaat om één iemand."

,,Maar de beste meneer heeft gelijk", erkent Van der Veer. ,,We hebben geen vergunning. Het proces in de Green Deal is niet snel genoeg gelopen. Dat ligt voor een héél klein deel bij ons, maar ook bij de partners, zeg ik met nadruk.'"

Momenteel is Herenboeren bezig met de vergunningsaanvraag voor de Wet natuurbescherming (Wnb). Tooren: ,,Dit in samenspraak met de Omgevingsdienst en de provincie. Die wordt nu gefinetuned. Aanvullend wordt ook een hardheidsclausule aangevraagd, een mogelijkheid voor het college van Gedeputeerde Staten om af te wijken van huidige systemen."

DRUK OP DE KETEL

Maar zo moeten er nog meer zaken vergund worden. De afgelopen maanden is door deze redactie aan het Rijk, provincie en gemeente gevraagd hoe nu verder (lees kader). Ook die geven nog geen helder antwoord op de kwestie, ondanks dat de looptijd van de Green Deal al ruim een jaar is verstreken.

Nu er meer druk op de ketel is gekomen, zien Van der Veer en Tooren dat er meer haast achter de procedures wordt gezet. Enkele jaren terug al liet Herenboeren het experiment in het Wilhelminapark extern evalueren. Van der Veer: ,,Een van de aanbevelingen was: behoud de experimenteerruimte." Die ruimte zou er voor de gehele sector op verschillende plekken in Nederland moeten zijn. En niet alleen op de huidige locatie aan het Kampspoor. ,,Je moet veel verder kijken dan alleen de feitelijke, kleine pijnpuntjes die er in Boxtel zitten", vervolgt Van der Veer. ,,Het gaat om dit soort 'gekruimel' wat er binnen de overheid, in alle lagen, op papier is verschenen. Álle boeren in Nederland hebben last van die regels."

Hoe nu verder, moet nog blijken. De discussie erover maakt in ieder geval duidelijk waarvoor het initiatief ooit is opgericht, maar op een wel pijnlijke manier voor de Herenboeren-locatie aan het Kampspoor. Van der Veer en Tooren kunnen nog wel met humor reageren op de situatie. ,,De 'Herenboeven'", zegt Van der Veer gekscherend. Al lachen ze erom als een boer met kiespijn...