De Plaetse Zuid werkt aan terugkeer proefboerderij
Algemeen Nieuws (c) Milieu & Duurzaamheid (c)Stichting Plaatsen Nederland is bezig met het realiseren van proefboerderij. Zo’n agrarische vrijplaats is niet onbekend in Nederland en vormde na de Tweede Wereldoorlog een belangrijke schakel om efficiëntie en productiecapaciteit bij boerenondernemers te vergroten. ,,Nú willen we hier vraagstukken behandelen en technieken uitproberen waar vandaag de dag behoefte aan is. Denk aan zaken als bodemkwaliteit en biodiversiteit”, zegt oprichter Geert van der Veer.
Er zullen weinig boeren zijn die de naam Sicco Mansholt (1908-1995) niet kennen. Na de Tweede Wereldoorlog werd de toen pas 36-jarige Groninger gepolst als minister van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening. Onder het adagium ‘(Nooit meer oorlog,) Nooit meer honger’ moest hij destijds de voedselvoorziening op orde zien te krijgen.
Belangrijk voor Mansholts beleid* om de productiecapaciteit op te schroeven, waren de zogeheten proefstations, die al bestonden sinds het begin van de twintigste eeuw. ,,Voor gewone boeren was het risico te groot om nieuwe technieken uit te proberen. Dus nam de overheid die taak op zich”, legt Van der Veer uit.
ESSCHEBAAN
Voor slachthuis EnCeBe van de boerenbond (nu Vion) was er in Boxtel zo’n proefstation aan de Esschebaan. Rond de millenniumwisseling waren zulke boerderijen nagenoeg buiten werking gesteld, ondanks de vele innovaties voor de gehele sector. Van der Veer: ,,Ik noem altijd de ‘luchtwasser’ als voorbeeld. Wie kort na de Tweede Wereldoorlog voorstelde om de lucht te wassen voor schonere uitstoot van veestallen, zou knettergek worden verklaard.”
Toch zijn dit soort innovaties nu gemeengoed. Maar in plaats van de focus te leggen op verhogen van efficiëntie en productie, moet die nu liggen op de behoefte van deze tijd. Beter om leren gaan met kwetsbare gebieden bijvoorbeeld, vertelt Van der Veer. ,,We zoeken dan ook een locatie op het snijvlak van landbouw met natuur. Herenboeren Wilhelminapark heeft ook zo’n ligging. Of wij die proefboerderij daar willen hebben? Nee, dat wordt een andere locatie.”
OOGSTROBOT
Veel wil Van der Veer nog niet kwijt over de plek waar de proefboerderij moet komen. ,,Wel dat we er met wetenschappers, techneuten en ingenieurs aan de slag om vraagstukken vanuit de agrarische sector te behandelen. Zoals het werken met een oogstrobot, is dat een goed idee?”, legt Van der Veer uit. ,,Vroeger werd in een proefboerderij iets bedacht waarna het landbouwministerie het plan oplegde aan de gehele branche. Oftewel top-down. Nu gaan we innoveren op zaken waarbij de sector aangeeft wat de behoefte is richting de toekomst. Bottom-up dus. Uiteraard kunnen we er niet alle vraagstukken behandelen, dus we moeten een schifting maken”, aldus Van der Veer.
,,Wat er precies bedacht wordt, weten we nog niet. Zoals Mansholt ook niet wist dat er een luchtwasser zou komen. Nu worden er telkens proefballonnetjes vanuit de overheid opgelaten. Zoals recent weer het uitkopen van agrariërs of zelfs onteigenen om stikstofuitstoot te verminderen. We hebben, denk ik, juist meer in plaats van minder boeren nodig. Maar dan kunnen we na zo’n politieke uitspraak wel weer boos op de trekker gaan zitten. Ik denk echter dat we als agrarische sector zelf aan de knoppen moeten zitten door met breed gedragen oplossingen te komen.”
DE PLAETSE ZUID
De proefboerderij is verbonden aan het plan Plaetse Zuid. Dit initiatief vanuit Herenboeren Nederland voorziet in een kenniscentrum op het terrein van De Kleine Aarde waar agrarische ondernemers tegen betaling programma’s kunnen volgen. Daar leren ze duurzamer en natuurinclusiever te boeren en hun verdienmodel aan te passen. Onder andere verschillende boerennetwerken, agrarisch onderwijs, hogescholen en universiteiten hebben hun medewerking toegezegd voor het project.
Op 11 november is stichting Plaatsen Nederland in het leven geroepen. Die wil het concept niet alleen in het zuiden van Nederland maar ook over andere regio’s uitrollen.
*) Mansholt kreeg spijt van de gevolgen van zijn landbouwbeleid. Nadat hij het rapport van de Club van Rome in 1971 onder ogen kreeg, werd hij een warm pleitbezorger voor matiging van de productiemaatschappij en stelde hij meermaals de grenzen van economische groei aan de kaak.
FOTO 1: De eerste Herenboerderij in Nederland, in het Wilhelminapark tussen Boxtel en Sint-Michielsgestel, werd in september 2019 bezocht door koning Willem-Alexander. Die toonde veel interesse in de duurzame manier van voedselvoorziening. (Foto: Peter de Koning).
FOTO 2: Boxtelaar Geert van der Veer is initiatiefnemer van Herenboeren én werkt onder de titel De Plaetse Zuid aan een nieuwe invulling van het voormalige milieueducatiecentrum De Kleine Aarde. (Foto: Albert Stolwijk).
FOTO 3: Voormalig proefstation van varkensslachterij EnCeBe, de voorloper van Vion, aan de Esschebaan werd in 2001 op de monumentenlijst geplaatst. Inmiddels is het verbouwd tot woonhuis. (Foto: Piet van Oers).
