Het avontuur van Bart en Sanne met een eeuwenoude schuur op Onrooi
Algemeen Liempde (c) Cultuur & Kunst (c) Nieuws (c)De historie van de dwarsdeelschuur van Bart en Sanne van Gils bij hun boerderij De Halfgalg aan Onrooi 13 in Boxtel, voert eeuwen terug. De oudste gebinten dateren uit 1485 en hebben de tand des tijds zo goed doorstaan dat ze de constructie anno 2021 nog mee dragen. ,,Of de schuur ook uit 1485 stamt, is niet helemaal zeker. Het kan zijn dat het oudste hout oorspronkelijk uit een ander bouwwerk komt en is hergebruikt. Dat werd wel meer gedaan.”
Zo ongeveer iedereen die wel eens in de omgeving rondtoert, kent de schuur. De stalen overkapping springt namelijk enorm in het oog. Bart en Sanne, die vijf jaar in hun boerderij wonen, startten in 2016 al met het aanbrengen van een dakconstructie boven het historische hout. Dit was nodig om de oude balken te beschermen tegen weersinvloeden. Bart: ,,We hebben gebinten uit 1485 aangetroffen, uit 1540, maar ook uit 1777 en de negentiende eeuw. Degelijk, maar slecht bestand tegen vocht.” De constructie vertelt het verhaal van de dwarsdeelschuur, van aanpassingen die in de loop der jaren zijn gedaan en nog steeds zichtbaar zijn.
Dat skelet moet dan ook zoveel mogelijk intact blijven. Als dakbedekking willen Sanne en Bart pannen en riet aanbrengen. Sanne: ,,In het afgelopen voorjaar hebben we met een groep vrienden de dakpannen van een oude, te slopen schuur gehaald. Een cadeau van Ark Natuurontwikkeling, dat de grond waarop het gebouw stond, had aangekocht.”
Een ander arbeidsintensief staaltje zelfwerkzaamheid betrof het verwijderen van de klimplant die de dwarsdeelschuur overwoekerde. Bart: ,,Met het weghalen van die bruidssluier zijn we denk ik wel duizend uur bezig geweest.” En nog voordat Bart en Sanne hun ruwe diamant kochten, hadden ze de achterkant al gestut. ,,We vreesden dat die in zou storten.”
JAARRINGEN
Dat het stel zo precies weet hoe oud de verschillende gebinten in hun monument zijn, komt door jaarringenonderzoek dat ze hebben laten uitvoeren. Bart: ,,Er is met een holle boor een fragment uit elk gebint gehaald, daarop zijn jaarringen zichtbaar. Deskundigen kunnen daaruit afleiden hoe oud de boom is geworden. En door in een database van jaarringen te speuren, weten zij uit welke tijd de boom dateert.”
De bevlogen erfgoedeigenaars bespeuren soms verwarring over het type schuur dat zij bezitten. Bart: ,,Wij hebben geen Vlaamse schuur, zoals wel eens wordt gedacht, maar een dwarsdeelschuur. Dat betekent dat de deel (werk- of dorsvloer -red.) zich in de breedte van het gebouw bevindt. Er is ruimte voor één kar met paard om hooi of tarwe binnen te brengen.”
Het restaureren van het historische bouwwerk is een behoorlijke klus die ook nog eens veel geld kost. Bart: ,,De kosten verdienen we niet terug, maar als het karwei geklaard is en we de schuur voor latere generaties hebben kunnen behouden, geeft dat ons enorm veel voldoening. We hebben een hart voor historie.” Die voorliefde komt niet helemaal uit de lucht vallen. De eigenaren hebben allebei geschiedenis gestudeerd. Bart houdt zich bovendien bezig met archeologie en werkt op de afdeling erfgoed van de gemeente ‘s-Hertogenbosch.
De klus vordert gestaag, al kijken passanten nog wel een poos tegen de stalen dakplaten aan. Bart: ,,We halen die te zijner tijd weg. Op de schuur komen pannen en riet te liggen. Als allerlaatste karwei is de vloer aan de beurt. Het beton gaat eruit en maakt plaats voor leem en waaltjes.”
Zover is het echter nog niet. Bart: ,,Ik schat in dat de restauratie halverwege 2022 voltooid is.”
SUBSIDIES
Ieder vrij uurtje steken Sanne en Bart in hun project. Sanne: ,,Die tijd moet je ook niet in geld uitdrukken.” Maar financiën spelen, zoals vrijwel altijd, wel een wezenlijke rol bij de restauratie. Immers, materialen kosten geld, het stel heeft een bouwkundig adviesbureau in de arm genomen en twee lokale timmermannen houden zich bezig met het opknappen van de ingewikkelde houtconstructie. Bart: ,,Dankzij subsidies van verschillende partijen kunnen we de schuur in oude luister terugbrengen.” De gemeente Boxtel steunt het project, net als Ark Natuurontwikkeling. Bart: ,,Landschapsfonds Het Groene Woud oordeelde zelfs dat onze restauratie als voorbeeld kan dienen voor andere initiatieven in de regio. Het kent jaarlijks aan twee projecten een hogere bijdrage toe. Een daarvan is dat van ons.” Verder onderhoudt het stel goed contact met de gemeentelijke monumentencommissie, Hein Hundertmark geeft ons indien nodig advies.
HALFGALG
Hun woonhuis, boerderij De Halfgalg, is geen monument. Maar achter de naam zit wel een verhaal. Bart: ,,Een halfgalg is een balk met één strop, zoals je die bij het woordspelletje Galgje tekent. Meestal bevonden zulke galgen zich ongeveer op de grens van een gebied waarbinnen de landheer recht mocht spreken. Waarschijnlijk heeft hier zo’n halfgalg gestaan.” Als dat het geval was, dan heeft die de eeuwen niet weten te trotseren, zoals de dwarsdeelschuur. ,,We zien al helemaal voor ons hoe het eindresultaat er straks uitziet. Met dat beeld voor ogen werken we stap voor stap verder.”
OP DE FOTO: Sanne en Bart van Gils in hun dwarsdeelschuur. De balken die de huidige stalen kap dragen, verdwijnen te zijner tijd weer. (Foto’s: Peter de Koning).
