VOORMALIG PATRONAAT HERBERGT MOGELIJK VERGETEN KUNSTWERK VAN BOXTELAAR PIERRE JANSSEN
Speurtocht naar verloren zoon bij 'Onze-Lieve-Heer op zolder'
JAN HERMENS
Soms duikt op onverwachte plekken een in de vergetelheid geraakt kunstwerk op. Of dat in Boxtel het geval is, moet nog blijken, maar de kans is reëel. Dankzij de nieuwsgierigheid van heemkundige Christ van Eekelen wordt gespeurd naar een schildering van de bekende Boxtelse kunstenaar Pierre Janssen (1865-1952). Daarnaast stuitte Van Eekelen in 2016 ook al op een oud schilderij. In hetzelfde gebouw. En dat is niet toevallig.
Op de bovenverdieping van de huidige bibliotheek aan de Burgakker was vanaf 1910 patronaat Heilige Wilhelmus gevestigd. Destijds bevond zich op de begane grond een jongensschool van de Fraters van Tilburg.
Het patronaat was met name bedoeld om jongens van de straat te houden en vermaak te bieden. Er stonden spellen, biljarts en er was een podium voor toneelvoorstellingen. Boven dat podium had Pierre Janssen een schildering gemaakt, een afbeelding van het Bijbelverhaal over de verloren zoon. Van Eekelen: ,,De schildering is te zien op de enige foto die ik van het patronaat ken." Op die opname (zie de foto onderaan deze pagina) is eveneens een fraai gewelfd plafond te zien. Dat bestaat nog, al is het jaren na de ingebruikname van de roomse recreatiezaal aan het oog onttrokken.
VERBORGEN ZOLDER
Geschiedvorser Van Eekelen, van origine rechercheur, zag de zolder voor het eerst na de verhuizing van Heemkunde Boxtel naar de bovenverdieping van de bibliotheek. ,,Het gebouw heeft een torentje. Ik was benieuwd of ik bovenin kon komen. Dat bleek mogelijk, via een luik en een vlizotrap. In het torentje is een doorgang naar de zolder van het pand, een gat van ongeveer zestig bij zestig centimeter. Daarachter bevinden zich de balken van de dakconstructie, met een soort loopplank in het midden."
Onder het houtwerk is de boogzoldering uit 1910 bewaard gebleven, compleet met trekstangen om de boel bij elkaar te houden. Van Eekelen: ,,Begin jaren vijftig, toen de schildersschool (nu SintLucas) zich in het pand vestigde, zijn er nieuwe gipsen plafonds gemaakt. Daardoor is het oude niet meer zichtbaar. Het paneel met daarop vermoedelijk de schildering van Pierre Janssen, zit er volgens mij nog."
Of de Bijbelse voorstelling daadwerkelijk intact is gebleven weet de heemkundige speurneus nog niet. ,,We moeten de voorkant van het paneel kunnen zien. Maar dat is nog niet zo makkelijk." Het gips uit 1952 is namelijk niet berekend op het gewicht van volwassen mensen. Dus moet er iemand via de houten loopplank onder de kap op onderzoek uit. Van Eekelen: ,,Ergens begin juni gaan we proberen van bovenaf het paneel te bekijken. Dan moet blijken of het werk van Janssen behouden is gebleven."
PORTRET PASTOOR
Aardig detail: Van Eekelen vond in 2016 in een bezemkast op de bovenverdieping van de bibliotheek ook al eens een schilderij. ,,Het naaiatelier van de Heilig Bloedstichting was daar. Bij die ruimte hoorde een werkkast met schoonmaakspullen. Daarin trof ik een portret van pastoor-deken Wilhelmus van Gennip, gesigneerd door Henri Bogaerts." Bogaerts genoot bekendheid vanwege een techniek waarmee hij schilderijen aan de hand van foto's kon maken en doordat hij bestaande doeken levensecht kon reproduceren volgens een zelfbedachte methode. Zijn atelier was aan de Molenstraat in Boxtel gevestigd.
OPRICHTER PATRONAAT
Dat het portret van Van Gennip (1836-1916) in het pand aan de Burgakker opdook, was niet toevallig. De priester, professor aan het groot- en kleinseminarie en ooit in beeld als bisschop van 's-Hertogenbosch, was vanaf 1887 zielenherder in Boxtel. Van Eekelen: ,,Pastoor Van Gennip richtte het patronaat op. Het heette ook naar hem. Hij kreeg het doek aangeboden bij de opening."
Uit een krantenbericht uit 1910 blijkt dat het portret van de geestelijke een plek kreeg in de rooms-katholieke recreatiezaal. Beide schilderwerken, dat van Janssen en van Bogaerts, bevonden zich dus jarenlang onder hetzelfde fraai gewelfde plafond. Om langzamerhand buiten beeld te raken en schuil te gaan onder het stof van de tijd. Tot een oplettende heemkundige een van de twee terugvond en het andere wellicht ook. Van Eekelen: ,,Ik heb het portret van Van Gennip gefotografeerd en geopperd dat dit in MuBo thuishoort."
Daar is het nu ook te vinden, weet Willem van Vossen van het Boxtelse museum. ,,Wij hebben het in langdurige bruikleen gekregen van de moederorganisatie van de bibliotheek."
Wat er met de schildering van Janssen, als die nog bestaat, gaat gebeuren is onbekend. Eerst de voorstelling maar eens daadwerkelijk aanschouwen.
t Het portret van pastoor-deken Wilhelmus van Gennip, dat Christ van Eekelen in 2016 in een werkkast vond. MuBo heeft het nu in langdurige bruikleen. Het bevindt zich in het depot van het museum. Henri Bogaerts heeft dit doek geschilderd. Diens signatuur staat boven de linkerschouder. (Foto: Rini van Oirschot).
