EVALUATIE AMBTENARENFUSIE MGD:
Én fuseren én zelfsturend werken bleek stap te ver
HENK VAN WEERT
Boxtel en Sint-Michielsgestel startten hun gezamenlijke ambtenarenbedrijf MijnGemeenteDichtbij (MGD) in 2016 met een organisatiemodel van zelfsturing. En dat was riskant, oordeelt een onafhankelijk onderzoek. Al snel na de start werd deze zelfsturing dan ook deels losgelaten. Dat betekende echter niet dat de problemen een-twee-drie waren opgelost.
Een fusie van twee organisaties vergt al de nodige aanpassingen van medewerkers. Als je daar bovenop ook nog eens een nieuwe 'sturingsfilosofie' introduceert waarbij ambtenaren op zichzelf en elkaar worden teruggeworpen, stel je het slagen van de fusie op de proef. Dat is niet alleen bij MGD het geval, maar ook bij soortelijke ambtelijke samenvoegingen, zo is te lezen in een onlangs verschenen evaluatierapport.
Voor de 391 medewerkers die de twee gemeenten bij aanvang telden, betekende de fusie dat zij niet alleen moesten wennen aan elkaars organisatiecultuur, maar ook aan de nieuwe structuur van werken. In plaats van voor één gemeentebestuur werken de ambtenaren sinds vijf jaar voor twee afzonderlijke colleges van B en W en dito gemeenteraden. Beide factoren spelen ook nu nog een rol bij MGD.
Bij een fusie bestaat sowieso het gevaar dat een organisatie in deze eerste fase in zichzelf gekeerd raakt. 'Zonder sturing en steun geldt dat ook voor medewerkers, die dan vooral blijven vasthouden aan hun oude en vertrouwde werkwijze. De synergie van werken voor twee gemeenten vanuit één grote geïntegreerde organisatie wordt dan niet gerealiseerd', stellen de onderzoekers van adviesbureau Berenschot.
DIRECTIE OP AFSTAND
Dat aanpassing van het systeem van zelfsturing noodzakelijk was, werd al snel duidelijk. Er werd voor gekozen om ambtenaren toch meer leiding te geven. Dat gebeurde echter door creatieve teams die waren gevormd, maar die hun handjes al vol hadden aan andere zaken. Het (beoogde) strategisch vermogen van de organisatie zakte weg. Dat de directie van MGD op afstand stond van die teams was niet bevorderlijk, in de ogen van Berenschot.
Die MGD-directie bestond aanvankelijk uit beide gemeentesecretarissen én Gemondenaar Johan Vorstenbosch als organisatiedeskundige. Vorstenbosch werd in 2018 opgevolgd door Philip Bosman die het echter al na een jaar voor gezien hield. Daarna werd de derde directiezetel niet ingevuld, maar Berenschot vindt dat geen verstandige keus. Inmiddels heeft Jeroen van Delden de derde directiezetel ingenomen. Hij was eerder onder meer gemeentesecretaris in Ede, waar hij in 2018 na een jaar vertrok na een meningsverschil over de ambtelijke organisatie.
MGD ALS UITZENDBUREAU
Verbeteringen van de organisatiestructuur en optimalisatie van werkprocessen zijn onvoldoende van de grond gekomen, constateren de Utrechtse onderzoekers. Dit zorgt voor onduidelijkheid waardoor medewerkers nog meer terugvallen op hun eigen werk. 'Dat leeft nog steeds; zie de vergelijking die nogal eens werd getrokken van MGD als een uitzendorganisatie ten behoeve van de beide gemeenten', aldus het evaluatierapport.
Bij de start telde MGD 391 voltijdbanen (fte). In totaal 148 fte aan medewerkers vertrok sindsdien, terwijl 211 fte aan nieuwe ambtenaren werd aangetrokken. Het aantal vacatures liep in vier jaar tijd terug van 52 naar 27 fte. Het verloop van het personeelbestand bleef daarmee weliswaar onder het landelijk gemiddelde, maar is fors vernieuwd.
VRAGEN PvdA-GL OVER KWALITEIT COMPOST
Geen gratis bodemverbeteraar dit voorjaar vanwege corona
HENK VAN WEERT
In tegenstelling tot andere jaren wordt deze maand geen gratis compost uitgedeeld in de gemeente Boxtel. Het is onwenselijk om drukte te creëren bij zo'n afhaalpunt, stelt een woordvoerder. Desondanks wil de fractie PvdA-GroenLinks weten hoe het is gesteld met de kwaliteit van de bodemverbeteraar.
Jarenlang konden inwoners van Boxtel in het voorjaar gratis een aanhangertje of kruiwagen compost volladen. De gemeente stortte daarvoor tijdelijk grote hopen bodemverbeteraar in de diverse dorpen en wijken. Vanwege de coronabeperking wordt daar deze keer van afgezien.
MEERDERE KWALITEITEN
Het beschikbaar stellen van compost aan burgers noemt fractievoorzitter Mirjam Bemelmans van PvdA-GroenLinks waardevol voor de verarmde bodem. Maar in een brief aan het college van B en W vraagt ze zich af of het aangeboden materiaal wel helemaal vrij is van plastic en microverontreiniging. Aangezien er meerdere kwaliteitssoorten compost op de markt zijn, wil Bemelmans weten welke categorie in Boxtel wordt aangeboden. Als dat de laagste kwaliteit compost is, zou overwogen kunnen worden om burgers mee te geven dat het gebruik ook kan leiden tot extra micro-zwerfvuil in de bodem, aldus Bemelmans.
Voorts oppert ze dat de gemeente er bij de composteerder op aan moet dringen om de schoonst mogelijke compost te leveren. Indien het bedrijf daar niet aan kan voldoen, zou in de ogen van PvdA-GroenLinks overwogen kunnen worden om de compostverstrekking aan burgers op te schorten.
ANONIEME DESKUNDIGE
Dat compost vervuild zou kunnen zijn, heeft Bemelmans van een deskundige die anoniem wil blijven, meldt ze in een toelichting op haar brief. ,,Zelf heb ik wel gezien dat bij het maaien van bermen een plastic kilometerpaaltje werd 'gesnoeid' en dat de brokstukken later in de grasbalen zichtbaar waren. Ook zie je op locaties waar snippers resthout liggen dat er heel veel plastic tussen zit. Microplastic valt daarbuiten."
p Al jarenlang verstrekt de gemeente Boxtel gratis compost in het voorjaar, zoals hier op het parkeerterrein van de Liempdse voetbalclub DVG. Op die manier worden inwoners beloond voor het scheiden van groenafval. (Foto: Albert Stolwijk, 2020).