WAAROM WONINGBOUW IN KLEINE KERNEN MAAR MOEIZAAM VAN DE GROND KOMT
'Maak keuzes voor toekomst van kerkdorpen'
RENS VAN DEN ELSEN
Reigerskant in Esch, Achter den Eijngel in Lennisheuvel en Roderweg/Hamsestraat en Zonneweide West in Liempde. Allemaal nieuwbouwprojecten die de komende jaren op stapel staan in de kleine kernen van de gemeente Boxtel. Om na afronding niet (weer) in een gat te vallen, is het zaak om nu alvast naar nieuwe bouwlocaties te kijken. Dat gebeurt nog veel te weinig, klinkt het uit de dorpen.
Ingeklemd tussen natuur, landbouw, bedrijventerreinen en provinciaal beleid is het steeds lastiger geworden om nieuwe woningen te bouwen aan de randen van kleinere kernen. Zo wordt Esch bijvoorbeeld omsloten door enerzijds de Essche Stroom en anderzijds waardevolle landbouwgronden. Liempde heeft te maken met omliggende natuurgebieden en de Dommel. Voor Lennisheuvel geldt dat bedrijventerrein Ladonk uitbreiding van het dorp beperkt, maar ook hier speelt de overgang naar natuur een grote rol in de zoektocht naar plekken om te bouwen. Tenminste, zo lang de spelregels niet veranderen.
De provincie heeft voor ieder dorp in Brabant zoekgebieden aangewezen. Dat zijn locaties waar de beste kansen liggen om nieuwe wijkjes te bouwen. Enkele jaren na de eeuwwisseling bracht de provincie nog een rapport uit dat harde grenzen stelde aan de woningbouw in kleine kernen. Uitbreiding aan de randen was écht pas mogelijk als er eerst was gekeken naar het transformeren van leegstaande panden en inbreidingslocaties. Maar nu de woningnood hoog ism gaat de deur van het provinciehuis steeds meer op een kier. Die deur verder openduwen kost echter veel overredingskracht en dat moet makkelijker kunnen, denken ze in de dorpen.
Bert van Ruremonde en Mark van der Laan zijn betrokken bij het Dorpsberaad Liempde en doken vanaf 2013 in het dossier woningbouw. Een groot probleem vormen volgens hen de regels die van hogerhand worden opgelegd. ,,Vrijwel alle gronden rond Liempde zijn aangemerkt als cultuurhistorisch, maar voor de gemiddelde inwoner ziet een bolakker er uit als een gewoon weiland. Daar is ook niet veel historisch meer aan", vindt Van der Laan.
'Kostte jaren om
tot provincie
door te dringen'
Een ander obstakel voor toekomstige woningbouw noemt Van der Laan 'stickertjes plakken'. ,,Daar mag best wel eens wat aan gedaan worden", geeft de Liempdenaar aan. Hij pakt het project Roderweg/Hamsestraat als voorbeeld. De gemeente Boxtel wilde er graag zo'n 120 huizen neerzetten, maar aan dat plan wilde de provincie niet meewerken. Mede door bemoeienis van verschillende dorpsbewoners ziet de huidige gedeputeerde van ruimtelijke ordening, Eric Ronnes, dat er iets moet veranderen. Zo sloeg huidig raadslid Joep Schalkx van Combinatie95 in 2018 flink op de tamtam om de aandacht van de provincie te trekken. Van der Laan: ,,Maar het heeft allemaal jaren tijd gekost. Tijd die we ook hadden kunnen gebruiken om huizen te bouwen. Nu kijken we tegen een achterstand aan. De laatste tien jaar zijn er welgeteld 21 nieuwe woningen bijgekomen in Liempde, we hebben er 250 nodig!"
,,Ondertussen zijn alle bestuurslagen, van gemeente tot Den Haag, het met elkaar eens dat er moet worden gebouwd. Maar we zien niets gebeuren", vult Van Ruremonde zijn dorpsgenoot aan. ,,Omdat zoveel verschillende partijen er iets van moeten vinden, trekt het aan alle kanten scheef. Zo hebben we ook nog een energietransitie op te lossen. Die benodigde windmolens en zonnevelden moeten we ook nog ergens kwijt, mag dat wel op een historische bolakker? Kortom, er moeten politieke keuzes gemaakt worden zodat kleine kernen zoals Liempde ook een toekomst hebben."
De twee Liempdenaren hopen dat het nieuwe college van Boxtel verandering gaat brengen. Al zien ze ook hier al de nodige uitdagingen. ,,In plaats van een wethouder met ruimtelijke ordening in de portefeuille, krijgen we nu twee parttimers die dat samen oppakken. Het valt nog te bezien hoe dat gaat lopen. Ze zijn in elk geval van harte welkom om over dit onderwerp te praten." Het plan tussen de Roderweg en de Hamsestraat is volgens Van der Laan en Van Ruremonde een goede casus. ,,De provincie heeft de deur dus al op een kier gezet, maar dan moet de gemeente Boxtel wel een gedegen plan op tafel leggen..."
Esch wil zelf
aan de slag met
een dorpsvisie
Platform Esch' Perspectief (PEP) ziet het labelen van de gronden ook als een uitdaging voor de toekomst. Voortvloeiend uit het leefbaarheidsplan Esch Stroomt Door (2019) heeft het platform het idee opgepakt om zelf een dorpsvisie op te stellen.
Maar in het verleden zijn er ook in andere plekken in Brabant wisselende successen geweest met deze 'integrale dorpsontwikkelingsplannen'. Ook in Esch is de aanloop vooralsnog moeizaam. Mercè de Miguel i Capdevila is er samen met enkele medestanders namens PEP in gedoken. Om het plan vakkundig op te pakken, vroeg het platform aan de voormalige gemeente Haaren om financiële steun. Het benodigde bedrag van 25.000 euro is er echter niet gekomen. Ook de gemeente Boxtel, waartoe het dorp nu behoort, is niet happig om geld over te maken.
De werkgroep wil echter snel aan de slag, want het kost tijd om een goede visie op tafel te krijgen. ,,Dat geld komt er wel, maar we moeten dit jaar een stap zetten, anders kom je over tien jaar weer in de problemen. PEP is er in elk geval klaar voor", geeft de Essche strijdvaardig aan, waarmee ze direct een handreiking aan het nieuwe college doet.
Binnen de Essche dorpsvisie moet ruimtelijke ordening een belangrijk onderdeel vormen. Maar de werkgroep kijkt verder dan sec locaties zoeken en huizen bouwen. De Miguel i Capdevila: ,,Alle inwoners hebben aangegeven dat zij het landschappelijke karakter en het verenigingsleven in het dorp belangrijk vinden en dat onze (sociale) voorzieningen, zoals supermarkt Spar, moeten blijven. Met dat in het achterhoofd willen we op een creatieve manier kijken naar mogelijkheden om de woningvoorraad van ons dorp op peil te houden. Er moet ruimte zijn voor ouderen, maar net zo goed voor jongeren. Zo houden we de samenstelling van Esch divers."
Ook na de voltooiing van nieuwbouwwijk Reigerskant aan de oostkant van het dorp is er behoefte aan nieuwe woningen. Kansen liggen er volgens De Miguel i Capdevila wel, maar worden niet altijd optimaal benut. Ze wijst op de plannen voor vier ruimte-voor-ruimtewoningen aan de Postelstraat, naast de Willibrordusschool. ,,Daar is op dit moment echt geen behoefte aan in Esch." Niet alleen met de gemeente moet PEP in gesprek, ook met de provincie. ,,Dat het ook echt anders kan hebben we gezien bij het voormalige klooster Sancta Monica, dat is een schoolvoorbeeld van kansen optimaal benutten."
Huizen erbij
is goed voor
toekomst dorp
Het vraagt nogal wat van vrijwilligersorganisaties als PEP en het Dorpsberaad om gedegen, haalbare visies op te stellen. Alleen al om kennis, kunde en capaciteit binnen zo'n club te organiseren, is een uitdaging. Wijkberaad Rond Kerk en Orion in Lennisheuvel is bijvoorbeeld vooral druk met het vormen van een nieuw, toekomstbestendig bestuur en organisatie. Jan Coolen is net twee maanden secretaris en kon nog niet in alle dossiers duiken. Nu wordt eraan gewerkt om de contacten met de gemeente aan te halen. ,,We willen zeker graag meedenken en praten over woningbouw in ons dorp, maar vanwege corona en het vormen van het nieuwe college hebben we nog geen gesprek gehad met de nieuwe wijkwethouder (Désiré van Laarhoven - red.)", geeft Coolen aan.
In Lennisheuvel is Achter den Eijngel met 65 woningen het enige wat grotere bouwproject dat in de pijplijn zit. ,,Er liggen bezwaarschriften bij de Raad van State, maar de beslissing daarover wordt steeds uitgesteld. Het is voor Lennisheuvel wel zaak dat er huizen en dus nieuwe gezinnen bij komen om de toekomst van ons dorp te waarborgen", aldus Coolen.
Wat er na Achter den Eijngel komt, staat ook in Lennisheuvel nog niet op de agenda. Ook inbreiding of transformeren van bestaande panden is er nog niet aan de orde. Wellicht laait de discussie daar weer op als het bouwproject begint, maar zoals zo vaak de vraag is in kleine dorpen: kan daar niet veel eerder op worden geanticipeerd?
t De seniorenwoningen in de voormalige pastorietuin in Liempde zijn bijna klaar. Op de foto is rechtsboven, net achter de Strijpenhof, nog de strook groen te zien die in beeld is voor nieuwe huizen. Vanwege de nabijgelegen natuur ziet het Dorpsberaad Liempde ze daar liever niet. (Foto: Albert Stolwijk).
