WAAROM BRABANTS CENTRUM 'ZO'N ONBESCHOFTE BRIEF' PLAATST
Wiens 'waarheid' mag in de krant?
PÅL JANSEN | OPINIE
Trumpiaans, stuitend, strafbaar, idioot, onbeschoft, viruswappie. In niet al te subtiele bewoordingen reageerden lezers op de ingezonden brief van Hans Pel. De Boxtelaar trok vorige week in felle bewoordingen van leer tegen het landelijke coronabeleid. Veel mensen vroegen zich af waarom Brabants Centrum de brief plaatste. De redactie worstelde met de inzending. Een uitgebreide toelichting en zelfreflectie is daarom gepast.
Briefschrijver Pel is ervan overtuigd: de corona-aanpak van Rutte leidde tot duizenden doden, de lockdown is een levensbedreigende staat van beleg. Covid-19 is door de premier als excuus aangegrepen om burgerrechten te ontnemen. Feitelijk trekt een groepje 'globalistische miljardairs' aan de touwtjes, aldus de briefschrijver. De man uit gevaarlijke onzinbeweringen, reageerden veel lezers, onder meer via ingezonden brieven. Waarom plaatst Brabants Centrum zoiets?
De redactie heeft de brief van Pel voorafgaand aan publicatie besproken. We zijn het niet eens met de inhoud en twijfelden over het al dan niet uit de krant houden ervan. Hoewel Pel zichzelf niet in het hoekje van 'complotdenker' vindt passen, schrijft hij de coronamaatregelen duidelijk toe aan een samenzwering. Wij weten dat deze gedachte - ook in Boxtel - niet alleen bij Pel leeft. Dit gaf de doorslag om niet te censureren. Ter onderbouwing: marktonderzoeker Ipsos becijferde eind april dat 15 procent van de Nederlanders denkt dat het coronavirus een biologisch wapen is, gemaakt in een laboratorium.
Volgens diverse lezers moeten we geen podium bieden aan 'dit soort complotdenkers'. Zie de gevolgen, zoals de bestorming van het Capitool in de Verenigde Staten. Maar ook de 'demonstraties' (lees: vernieltochten) in onder meer Eindhoven en 's-Hertogenbosch.
ONGEFILTERD
De reageerders op het betoog van Pel nuanceerden zichzelf ook: zijn schrijven zal waarschijnlijk niet leiden tot de bestorming van het gemeentehuis. Toch is - zeker in deze week - de angst voor ongeregeldheden begrijpelijk. Juist daarom is het belangrijk om een geluid als dat van Pel te laten horen en te bespreken.
De rellen van deze week zijn geboren op sociale media. Via de Facebook-groep Nederland in Verzet bijvoorbeeld, een van de katalysatoren van de ongeregeldheden. Op een enkeling na, reageren groepsleden op die pagina vooral instemmend met weinig tot geen kritisch tegengeluid op berichten als 'Wie stemt op De Jonge of Rutte is medeplichtig aan de vernietiging van Nederland'. Gooi daar een blik relschoppers bij en er ontstaat een giftige mix die leidt tot een opgejutte menigte.
Het mooie aan een onafhankelijk lokaal medium voor een divers publiek, is dat het een platform biedt voor uiteenlopende gedachten. Gedachten die bekritiseerd kunnen, mogen en vaak ook zullen worden, juist omdat het publiek divers is. Wie op de rest van deze en de volgende pagina kijkt, ziet dat proces in werking.
Maar goed, gaven verschillende lezers aan: onderzoek dan de vermeende 'feiten' in ingezonden brieven. Maar dan onderbouwen of ontkrachten wij meningen van anderen. Bovendien is dit praktisch onmogelijk: de redactie heeft haar blik op Boxtel en omgeving gericht. In de Vrije Tribune worden vaak grote vraagstukken (zoals een wereldwijd complot), landelijke én internationale onderwerpen besproken. Zaken die ook op Boxtel en omgeving van invloed zijn (zoals corona) maar waar de redactie zich beperkt in kan verdiepen.
TSUNAMI
Internet biedt een tsunami aan bronnen om op grote vraagstukken wél een soort antwoord te formuleren. Omdat haast iedereen online is, vormt het geen probleem meer om standpunten te onderbouwen met een waslijst aan bronnen. En bronnen om andere bronnen weer te ontkrachten. Enzovoort. Maar misschien is iedereen daar wel eens zo druk mee, dat wordt vergeten om naar elkaars argumenten en zorgen te luisteren. Daar moet de redactie net zo goed voor waken.
Het zou te makkelijk zijn om een zogenaamde complotdenker te negeren. Daarmee zeggen we niet alleen tegen Pel maar óók tegen sympathisanten: voor jouw gedachte is bij ons geen ruimte. Terwijl daar relevante argumenten en zorgen tussen kunnen zitten. Huidige sociale media bieden volop ruimte om gedachten te vormen zonder een kritisch en gedegen tegengeluid. Bovendien: wie van een waarheid is overtuigd en die ook anderen wil laten inzien, wil diegene zich gehoord voelen en gaat desnoods harder roepen.
Als journalistieke media geen podium bieden, vormt internet een handig toevluchtsoord. Sociologen en mediadeskundigen waarschuwen voor die ontwikkeling. 'Radicalisering begint er altijd mee dat mensen hun plek niet kunnen vinden', zegt bijvoorbeeld Jaron Harambam, gepromoveerd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op complot-denken.
De Vrije Tribune is bedoeld om uiteenlopende geluiden in de samenleving een plekje te bieden, ook die van Pel. Zo kan er een kritisch en beargumenteerd debat over plaatsvinden. Maar meer dan dat is de Vrije Tribune niet. Plaatsing betekent nooit dat wij een ingenomen standpunt delen. Ook is het geen wetenschappelijke rubriek. Het is een hoekje waar inwoners in maximaal 350 woorden aandacht kunnen vragen voor hun mening en daarover in discussie kunnen gaan.
Afgelopen maandag is er nog een telefonisch gesprek geweest met Pel. Los even van alle krachttermen, geeft hij aan vooral mensen te willen waarschuwen. Zoals iedereen op deze en de volgende pagina kan lezen, publiceert hij zijn ideeën zeker niet in een kritiekloze omgeving.
WAT MOET BETER?
Dat de opmerkingen in Pels brief aanvoelen als 'een klap in het gezicht' voor mensen die het coronavirus van dichtbij hebben ervaren (zoals zorgmedewerkers en nabestaanden), valt te begrijpen. Een bijschrift van de redactie was gepast geweest, zo is deze week besproken bij Brabants Centrum. Bovendien kunnen we in de toekomst beter het gesprek aangaan met een briefschrijver voor publicatie over zulke gevoelige thema's: welke boodschap wil iemand overbrengen? En schiet diegene niet zijn doel voorbij door de toon en de gekozen woorden?
De redactie wil echter voorkomen dat er in Boxtel geen gesprek meer gevoerd kan worden over pijnlijke vraagstukken. We hopen dat er ruimte overblijft om te luisteren naar elkaars argumenten en zorgen. Maar goed, dit alles vinden wij als redactie. Nog belangrijker: wat vindt u?
(Illustratie: Maarten Melis).