GRONINGS ONDERZOEK WERPT NIEUW LICHT OP LEVEN RENÉ THOMAES (1890-1976) NA DE BEVRIJDING
Boxtelse NSB-burgemeester verbleef in werkkamp
MARC CLEUTJENS
René Thomaes, van 1941 tot 1944 NSB-burgemeester in bezet Boxtel, heeft na de bevrijding van Nederland korte tijd in een interneringskamp doorgebracht. Dat staat in recent onderzoek van geschiedenisstudent Jasper van der Aa uit Groningen. Eerder was niet bekend dat Thomaes na zijn veroordeling in 1948 - drie jaar na zijn arrestatie - ook verbleef in een ‘rijkswerkinrichting’.
‘Geen plaats voor landverraders’. Dat is de titel van de scriptie die Van der Aa onlangs voltooide aan de Rijksuniversiteit Groningen. In zijn werkstuk gaat hij uitgebreid in op de internering van NSB’ers en collaborateurs in rijkswerkinrichting en strafgevangenis De Slikken in 1947-1950. Deze inrichting aan de Waddenzee opende in 1938 als een werkverschaffingskamp voor werklozen. Die moesten een deel van de Waddenzee inpolderen.
Tijdens zijn archiefonderzoek stuitte Van der Aa op de namen van vier NSB-burgemeesters die na de bevrijding te werk werden gesteld in De Slikken. Naast Thomaes betrof het de veroordeelde burgemeesters van Oldenzaal, Denekamp en Winschoten. De Boxtelse NSB-burgemeester was tot zijn komst naar De Slikken op 17 februari 1949 geïnterneerd in een rijkswerkinrichting in Limburg. Daarvóór verbleef hij in voormalig SS-concentratiekamp Vught.
‘INVALIDENBARAK’
NSB-burgemeester Thomaes werd geboren in het Zeeuws-Vlaamse Hontenisse (1890) en kwam na een reeks omzwervingen door België en Frankrijk in Nijmegen terecht waar hij zich aansloot bij de NSB. Hij maakte snel carrière binnen de beweging van leider Anton Mussert en solliciteerde in 1941 met succes naar de vacante burgemeesterspost in Boxtel.
Op last van de bezetter was burgemeester Frans van Beek - sinds 1919 aan het roer in Boxtel - in 1941 met buitengewoon verlof gestuurd. Diens waarnemer G.W.A. Brouwers was een tussenpaus. Hij stond bekend als Duits-vriendelijk en had leiding gegeven aan de nationaalsocialistische liefdadigheidsorganisatie Winterhulp, maar was niet in beeld voor het ambt.
Thomaes wel. Hij werd op 11 oktober 1941 met veel vlagvertoon geïnstalleerd op de Markt. Hij zou het ambt bekleden tot kort na Dolle Dinsdag. Enkele dagen na die tumultueuze 5 september 1944 sloeg hij op de vlucht. Thomaes werd in april 1945 gearresteerd en verbleef in meerdere gevangenissen en strafkampen. Vanwege een hartkwaal werd hij in het voormalige SS-concentratiekamp Vught verpleegd in de ‘invalidenbarak’.
‘ZWARE JONGENS’
Juist die hartkwaal maakt het opmerkelijk dat Thomaes naar De Slikken werd gestuurd. In dit werkkamp werden na de bevrijding vooral NSB’ers en collaborateurs te werk gesteld die in de polder zwaar lichamelijke arbeid moesten verrichten. Het waren ‘zware jongens’ die zich in eerste instantie bij De Slikken meldden: landverraders die door het Bijzonder Gerechtshof waren veroordeeld en vaak ernstige misdaden hadden begaan.
Uit de studie van Van der Aa blijkt dat medio 1948 ook NSB’ers en collaborateurs die door een Tribunaal waren veroordeeld naar De Slikken gestuurd werden. Vaak waren dit koopmannen, winkeliers, boekhouders en ambtenaren. De directeur van het werkkamp beklaagde zich over de komst van deze ‘Tribunalisten’ omdat hij ze ongeschikt achtte om zwaar werk te verrichten.
De keuze om de voormalige NSB-burgemeester van Boxtel naar De Slikken te sturen, is volgens Van der Aa een voorbeeld van falend beleid. Thomaes had niet alleen een hartkwaal, maar ook blijvend last van verwondingen die hij in Boxtel had opgelopen. Tijdens het blussen van een neergestort geallieerd vliegtuig nabij café De Ketting in 1943 ontplofte een bom die ook de NSB-burgemeester ernstig verwond had.
VERVROEGD VRIJ
Het verblijf van Thomaes in De Slikken was slechts van korte duur. Een week na zijn komst naar de Groningse polder werd hij door de kampdirecteur alweer weggestuurd. Hij vestigde zich bij zijn echtgenote die in Zaltbommel woonde. Later dat jaar verhuisde het echtpaar naar Vught.
Thomaes’ heenzending in februari 1949 bleek tevens zijn vervroegde vrijlating. Opvallend, want in april 1948 was hij door het Tribunaal in ’s-Hertogenbosch nog veroordeeld tot zes jaar internering, met aftrek van voorarrest. Zijn gevangenschap zou daardoor pas eindigen in april 1951, ruim twee jaar later dus. Maar vanwege de troonswisseling in 1948, waarbij koningin Wilhelmina het koningschap overdroeg aan haar dochter Juliana, werden veel mild gestrafte collaborateurs vervroegd vrijgelaten.
Rijkswerkinrichting De Slikken bleef geopend tot begin 1950. Meer dan 1.100 veroordeelde NSB’ers en collaborateurs werden er te werk gesteld. Het regime in het kamp was mild volgens Van der Aa. Onder leiding van de directeur lag de nadruk op werken, leren en rehabiliteren; er zijn geen verhalen bekend over mishandeling, corruptie en nalatigheid. Enkele barakken van De Slikken zijn nu nog steeds in gebruik als groepsaccommodatie.
pt 11oktober 1941: NSB-burgemeester René Thomaes (in het midden, voorste rij) marcheert door de Stationsstraat en is op weg naar zijn installatie op de Markt in Boxtel. In zijn kielzog enkele honderden NSB’ers. (Foto: Heemkunde Boxtel).
pu Er bestaan weinig foto’s van rijkswerkinrichting De Slikken. Deze ansichtkaart toont de houten kantine van het werkkamp aan de Waddenzee in Groningen. (Foto: collectie van het Joods Historisch Museum).
