Zicht op de Beerze vanaf de Logtsebaan. De beek werd vanwege de aanhoudende droogte in augustus voorzien van een ‘infuus’ en gevuld met zogeheten ‘overlevingswater’.
Zicht op de Beerze vanaf de Logtsebaan. De beek werd vanwege de aanhoudende droogte in augustus voorzien van een ‘infuus’ en gevuld met zogeheten ‘overlevingswater’. Foto: Marc Cleutjens

WATERSCHAP EN NATUURMONUMENTEN WERKEN SAMEN IN KAMPINA AAN HERSTEL VAN NATTE NATUUR

'Lastige opgave om het verdroogde Beerzedal natter te krijgen'

MARC CLEUTJENS

Aannemer Van Beers uit Hoogeloon is deze week gestart met het project ‘Natte Natuurparel Kampina – Logtse Velden – Smalbroeken’. In opdracht van waterschap De Dommel en Natuurmonumenten wordt tot eind 2020 gewerkt aan het herstel van de natte natuur in het beekdal van de Beerze tussen Lennisheuvel en Spoordonk. Volgens beide organisaties wordt de ernstige verdroging van het natuurgebied met een reeks stevige ingrepen teruggedrongen.

Het waterschap en Natuurmonumenten gaan niet over één nacht ijs als het gaat om het behoud en de versterking van dit Natura 2000-gebied. Ruim een jaar geleden werden de plannen voor de werkzaamheden in het Beerzedal gepresenteerd. ,,De eerste gesprekken over de maatregelen die we in dit gebied willen nemen, dateren al van 2014”, licht projectmanager Eric Schellekens van waterschap De Dommel toe.

Hij vervolgt: ,,Het is een complexe opgave om een gebied dat zo verdroogd is weer natter te krijgen, vooral ook omdat we tegelijkertijd wateroverlast in natte perioden willen voorkomen.”

Schellekens is erg blij dat de schop in de grond gaat. ,,Als het project volgens planning verloopt, zijn we aan het einde van dit jaar klaar.” Volgens de projectleider zullen de werkzaamheden in het Beerzedal niet onopgemerkt blijven. ,,Tijdelijk kunnen wegen en wandelpaden worden afgesloten. Omleidingen en alternatieve routes worden duidelijk aangegeven”, aldus Schellekens.

OVERLEVINGSWATER

De noodzaak van het project Natte Natuurparel staat volgens de initiatiefnemers vast. Het Beerzedal kampt sinds enkele jaren met ernstige verdroging. Op recente foto’s is te zien dat het waterpeil in de Logtse Velden, op de grens van de gemeenten Boxtel en Oirschot extreem laag is. Het waterschap moest zelfs diverse noodmaatregelen treffen en het gebied voorzien van een laagje ‘overlevingswater’. Ter hoogte van Spoordonk werd een grondwaterpomp geplaatst om te voorkomen dat de Beerze stroomafwaarts richting Kampina zou droogvallen. ,,Het was een soort infuus voor deze van regen afhankelijke beek”, stelde het waterschap deze week. ,,Ook het water vasthouden helpt en blijft nodig. De droogte is namelijk nog niet voorbij.”

Om die reden is een reeks maatregelen bedacht waarmee de vernatting van het Beerzedal nu écht vorm krijgt. Om alle werkzaamheden uit te kunnen voeren, is in februari – kort voor de start van het broedseizoen – al een begin gemaakt met de voorbereidingen van het project. Op de aarden wal langs de Heiloop zijn toen alle bomen gekapt. Die wal wordt momenteel gebruikt als afvoerroute van het gekapte hout.

HEILOOP

Het gebied waarin aannemer Van Beers aan het werk is, omvat 341 hectaren en bestaat grotendeels uit kwetsbare blauwgraslanden. Die danken hun naam aan de blauwgroene waas, veroorzaakt door planten als blauwe zegge en blauwe knoop. ,,Ingrijpen in de waterhuishouding is nodig omdat het gebied steeds verder verdroogt en we ook in de toekomst te maken krijgen met steeds langere droogteperioden”, benadrukken De Dommel en Natuurmonumenten. Vooral de blauwgraslanden lijden onder de droogte. ,,Deze drassige, voedselarme hooilanden zijn afhankelijk van de toevoer van kalkrijk kwelwater.” Een in het oog springende maatregel is het dempen van de Heiloop, die rond 1954 werd gegraven. Deze waterloop wordt gedeeltelijk gedempt zodat deze geen kwelwater meer afvangt. ,,De ondergrondse kwelstroom bereikt de zeldzame blauwgraslanden nu niet optimaal, terwijl die juist afhankelijk zijn van dit kalkrijke water”, stellen de initiatiefnemers van het project Natte Natuurparel. De Heiloop wordt gedempt door de aarden wal die ernaast ligt in de bedding te schuiven. De bovenste zandlaag wordt tijdelijk opgeslagen. Hierin bevinden zich veel zaden van planten. Na het dempen van de Heiloop wordt het strooisel in het gebied weer verspreid en blijven de planten behouden.

MEANDERS

De Beerze zelf ontkomt evenmin aan een menselijke ingreep. De ooit rechtgetrokken beek gaat de komende maanden weer lustig kronkelen. Met graafmachines worden meanders gegraven die ook te zien zijn in de Beerze tussen de Spoordonkse watermolen en de Logtsebaan en ter hoogte van de Kempseweg. ,,Door de beek extra te laten kronkelen, ontstaat er meer ruimte voor water”, stellen het waterschap en Natuurmonumenten. ,,Daarmee wordt niet alleen de natuur hersteld, maar ook een bijdrage geleverd aan de waterveiligheid. In extreem natte perioden wordt water langer vastgehouden in het gebied.”

De waterstand in het gebied kan na oplevering van alle werkzaamheden beter worden gereguleerd door een klepstuw. Die wordt geïnstalleerd op de plek van de huidige stuw in de Brinksdijk. Hiermee kunnen effecten van klimaatverandering beter worden opgevangen, zo betogen de initiatiefnemers van het project.


t Dinsdag zijn op de parkeerplaatsen aan de Brinksdijk en de Logtsebaan (foto) nabij Kampina borden geplaatst die het project Natte Natuurparel aankondigen.


u Zicht op de Beerze vanaf de Logtsebaan. De beek werd vanwege de aanhoudende droogte in augustus voorzien van een ‘infuus’ en gevuld met zogeheten ‘overlevingswater’. (Foto's: Marc Cleutjens).


LOKALE BOMEN MAKEN BOUW WONINGEN DUURZAMER

'Populierenhout is prima te gebruiken voor huizen'

RENS VAN DEN ELSEN

'Hout van populieren gebruiken in de woningbouw? Daar komen ze over tien tot vijftien jaar wel op terug'. Zo sloot een briefschrijver enkele weken geleden zijn relaas af in de rubriek Vrije Tribune in deze krant. Inderdaad, de populier werd in deze regio vooral gebruik voor het maken van klompen. Maar de techniek staat niet stil en ondertussen is er veel meer mogelijk, legt Job Wittens van Peppelhout uit.

Wittens moet er altijd om grinniken als mensen hem vertellen dat de stam van een populier maar waaibomenhout is. Vroeger was dat ook zo, maar intussen zijn er allerlei verduurzamingstechnieken ontwikkeld: ,,Ik leg dan graag uit met wat voor techniek we de bomen behandelen zodat ze lang mee kunnen."

De Haarense ondernemer startte Peppelhout samen met de Liempdse Frans van Boeckel die een bosbouwbedrijf op Velder, het landgoed dat hij samen met zijn familie beheert. Het tweetal zet zich in lokaal gekapte populieren ook bij plaatselijke bouwprojecten terecht komen. Een goed voorbeeld zijn de bomen naast de rijksweg A2 tussen Liempde en Best. Lange tijd een van de mooiste stukken snelweg in Nederland omdat de populieren het gevoel gaven van een lange, en ietwat brede, oprijlaan. In 2019 werden de canadassen omgezaagd.

BEWERKEN

Het hout van de gekapte populieren kan onbewerkt niet zomaar gebruikt worden volgens Wittens. ,,Het trekt snel krom en de planken zitten vol 'lekkers', waar de blauwschimmel dol op is. Niet handig als je ze voor een woning wilt gebruiken", geeft hij aan. Wittens vervolgt: ,,Daarom wordt er gebruik gemaakt van zogeheten thermische modificatie. Een techniek waarbij de planken na een droogperiode nog eens 24 uur in een stoomoven gaan. Alle inhoudssappen, zeg maar de 'lekkernijen', zijn er dan uit en het hout krijgt een donkere kleur. Na verloop van tijd worden de planken mooi grijs, onderhoud is zelfs vrijwel overbodig."

Een nadeel van deze bewerking is wel dat alleen de allerbeste planken gebruikt kunnen worden. Zo blijkt vaak maar een kwart van het hout geschikt voor thermisch modificeren. Ook de kosten zijn niet mals, omdat de techniek vrij duur is. Wittens: ,,Maar het is wel een stuk duurzamer dan het veelgebruikte red- en west cedarhout dat uit Amerika komt. De planken leggen geen wereldreis af, maar blijven in de regio. De ecologische voetafdruk is daardoor klein en daar hechten klanten steeds meer waarde aan. Voor hetzelfde geld heb je lokaal hout."

Dat de vraag groot is, merken Job en Frans ook bij Peppelhout. ,,We hadden gedacht dat de coronacrisis wel remmend zou werken op de houtindustrie, maar het blijkt juist het tegenovergestelde. De vliegschaamte is alleen maar groter geworden en dus ook de vraag naar lokale producten." Ook in Boxtel is er vraag naar lokale populieren. Zo wil woonstichting Joost de canadassen gebruiken in haar duurzame appartementencomplex dat op het terrein van De Kleine Aarde moet verrijzen.

Dinsdag zijn op de parkeerplaatsen aan de Brinksdijk en de Logtsebaan (foto) nabij Kampina borden geplaatst die het project Natte Natuurparel aankondigen. (Foto's: Marc Cleutjens).
Na een tijdje worden de populierenplanken grijs. (Impressie: FAAM Architects).