JAN VAN HOMELEN BLIKT TERUG OP TUSSENTIJDSE VERKIEZINGEN 1995
'Herindeling verdient een goede politieke campagne'
HENK VAN WEERT
Dat de lokale verkiezingen op 18 november tussentijdse zijn, doet niets af aan het belang ervan. Een kwarteeuw geleden, toen bij de vorige gemeentelijke herindeling Liempde bij Boxtel werd gevoegd, hechtten politieke partijen in het algemeen te weinig waarde aan de stembusgang, vindt toenmalig burgemeester Jan van Homelen. Het gevolg? Een relatief lage opkomst waarvan met name de plaatselijke groeperingen profiteerden.
Het duurt nog slechts drie maanden voordat de bewoners van het verspreidingsgebied van deze krant de gang naar de stembus maken. Met uitzondering van de Gemondenaren dan. In Boxtel, Liempde, Lennisheuvel én Esch worden stembureaus ingericht om een nieuwe volksvertegenwoordiging te kiezen. Nodig omdat deze keer Esch bij de gemeente Boxtel wordt gevoegd. De herinneringen aan de vorige herindelingsverkiezingen, eind november 1995, zijn nog niet helemaal vervaagd.
SPANNENDE TIJD
Bij oud-burgemeester Van Homelen (79) staan de verkiezingen van 25 jaar geleden in elk geval nog helder op het netvlies. ,,Ik werd benoemd in een spannende tijd", vertelt hij op het zonovergoten terras van de woning die hij bij terugkeer in Boxtel met echtgenote Neeltje liet bouwen aan de Brederodeweg. Rond 1990 drong - knarsetandend - in Liempde het besef door dat behoud van zelfstandigheid onhaalbaar was. Vijf jaar eerder startten de voorbereidingen van een gemeentelijke herindeling in Brabant. Daaruit vloeide het advies van de zogeheten commissie-Schampers voort om Boxtel, Liempde en Esch samen te voegen. ,,Een volstrekt logische redenering, de drie dorpen delen immers al eeuwen een geschiedenis", aldus Van Homelen.
Maar ongeveer gelijktijdig met zijn benoeming tot burgemeester van zijn geboorteplaats, maakten Provinciale Staten een draai. Zij stemden in met het verzoek van Liempde om te worden samengevoegd met haar andere buurgemeente: Sint-Oedenrode. ,,Die twee dorpen hadden nauwelijks inhoudelijke contacten, terwijl Liempde altijd al met Boxtel aan tafel zat om gemeenschappelijke belangen te behartigen."
De provinciale koerswijziging werd mede veroorzaakt door een grote protestdemonstratie van ruim vijfhonderd Liempdenaren in nachthemd. Dat gebeurde onder het motto 'Schuif eens een beetje op. Liempde ligt er wakker van'. Bij het provinciehuis boden de demonstranten in november 1992 de bezwaarschriften van bijna 2.500 dorpsgenoten (meer dan de helft van het aantal inwoners) aan. Zij verklaarden zich tegenstander van de voorgenomen samenvoeging met Boxtel. Die actie maakte indruk...
NAAR DEN HAAG
Die ommezwaai in de Brabantse politiek leidde ertoe dat Van Homelen, samen met toenmalig CDA-wethouder Ricky van den Aker naar Den Haag toog voor een persoonlijk gesprek met staatssecretaris Dieuwke de Graaff-Nauta van Binnenlandse Zaken. ,,Ik geloof niet dat ik dit al ooit aan derden heb verteld", grinnikt de oud-burgemeester. Het gesprek tussen de drie christendemocraten leidde ertoe dat de commissie Binnenlands Bestuur van de Tweede Kamer op werkbezoek kwam in Boxtel, Liempde en Sint-Oedenrode.
,,De Kamercommissie kwam per bus en ik mocht bij De Oude Ketting instappen om onderweg duidelijk te maken waarom Liempde bij Boxtel moest komen. Ik wees onder meer op verpleeghuis Lindenlust, het Liduinaziekenhuis, het Jacob-Roelandslyceum en de nieuwe Keulsebaan die de rijksweg A2 met bedrijventerrein Ladonk verbindt." Vooraan in Liempde moest Van Homelen uitstappen en plaatsmaken voor Ton Bus. ,,Die mocht tot aan Rooi vertellen waarom Liempde bij die gemeente zou moeten aansluiten. Tja, dan kun je hooguit praten over agrarische gebieden..." Het parlement besloot dat Liempde toch bij Boxtel kwam. Ondanks alle - soms hevige en emotionele - protesten van groepen Liempdenaren.
BESTUURLIJK GEDROCHT
Op de vraag of 25 jaar geleden de tijd rijp was voor een herindeling, reageert Van Homelen relativerend. ,,Rationeel gezien wel. De milieuwetgeving zou bijvoorbeeld nooit goed tot ontwikkeling gekomen zijn in gemeenten van pakweg vijfduizend inwoners. Emotioneel waren mensen er zeker niet aan toe. Dat toonden de protesten in de kleine gemeenten wel aan."
Boxtel heeft zich tijdens het herindelingsproces in aanloop naar 1996 bewust nooit geprofileerd, aldus Van Homelen. ,,Ze vertrouwden er hier op dat het advies van de commissie-Schampers wel gevolgd zou worden. En dus was het schrikken toen de koerswijziging in het provinciebestuur werd afgekondigd. ,,Te meer omdat eerder ook Esch al was afgevallen. Dat dorp ging op in de nieuwe gemeente Haaren, een bestuurlijk gedrocht van vier kernen die vrijwel geen verwantschap hadden. Het is ontstaan uit 'afzetten tegen'.
In het kader van de landelijke gedachte dat kleine kernen elkaar kunnen versterken, werden uiteindelijk Esch, Haaren en Helvoirt samengevoegd tot een gemeente. Later werd er Biezenmortel aan toegevoegd. ,,Boxtel en Esch konden altijd goed samen door een deur naar mijn overtuiging. De keuze om toenadering te zoeken tot Haaren en Helvoirt is vooral ingegeven door het geloof dat dit minder bedreigend was voor de eigenheid van het dorp dan samenvoeging met Boxtel." Het omgekeerde is volgens de oud-bestuurder juist het geval.
Hij wijst naar Liempde en stelt dat de eigenheid van dat dorp juist is gegroeid na de samenvoeging met Boxtel. ,,De Boxtelse gemeenteraad heeft daarvoor ook altijd volop ruimte geboden." De gemeente Haaren is volgens Van Homelen nooit een succes geworden. Hij is dan ook niet écht verbaasd dat die bestuurlijke eenheid na 25 jaar weer wordt opgeknipt en Esch alsnog bij Boxtel komt.
MANIFESTEREN
Om van de komende herindeling wél een succes te maken, is het belangrijk dat Esschenaren gezamenlijk hun belangen in Boxtel bepleiten. Een initiatief als Platform Esch' Perspectief (PEP) juicht Van Homelen dan ook van harte toe, maar die organisatie wil zich verre van politiek houden. ,,Toch is het zeer de moeite waard als inwoners van Esch deelnemen aan de verkiezingen en zich, in het kader van hun belangenbehartiging, verdiepen in hun leefomgeving. Zeker nu ik tot mijn schrik lees dat de financiële toestand van de gemeente Boxtel zorgelijk is. Goed afgewogen bestedingen hebben een democratisch proces nodig."
Ook de partijen in de Boxtelse raad zullen zich komende maanden nadrukkelijk politiek moeten manifesteren, vindt Van Homelen. ,,Het zijn niet 'slechts' herindelingsverkiezingen. De gemeenteraad verandert essentieel. En nog wel voor een periode van vijfenhalf jaar. In 1995 is daar te weinig waarde aan gehecht, hopelijk gaat dat nu anders." Bij de vorige herindeling maakten vijf Liempdenaren hun entree in de Boxtelse raadzaal: nieuwkomer Combinatie95 met vier zetels én CDA'er Toon van Breugel.
OUDE DIJK IN... BOXTEL
De herindeling waarbij Liempde bij Boxtel kwam, vindt Van Homelen geslaagd. ,,We hebben de kans gekregen de gemeentelijke taken zorgvuldig in te vullen. Sommige hadden er vertrouwen in, anderen niet." Vertrouwen in een goede afloop was er in ieder geval bij Piet ('PA') Smits (1923-2002). De oud-burgemeester van Liempde was een hartstochtelijk voorstander van de Liempdse zelfstandigheid, maar heeft zich nooit achter de keuze voor Sint-Oedenrode geschaard.
,,Voor Smits was Boxtel uiteindelijk een logische keus", zegt Van Homelen. Ter ondersteuning van zijn woorden haalt hij de versbundel van Smits uit de kast die hij rond de kerstdagen van 1995 per post toegestuurd kreeg. Mét de handgeschreven wens van de Liempdse oud-burgemeester om het echtpaar Van Homelen snel bij hem thuis te zien: 'aan de Oude Dijk in... Boxtel'.
