KRONKELENDE RIVIER IS ZOWEL EEN LUST ALS EEN LAST VOOR DORP
Esch strijdt al jaren tegen het wassende water
RENS VAN DEN ELSEN
Nog zo'n drie kwartalen en Esch valt onder de vleugels van de gemeente Boxtel. Dit jaar haalt Brabants Centrum herinneringen op aan de 25 jaar dat het dorp deel uitmaakte van de gemeente Haaren. Dit artikel werpt een blik op de dijken die Esch droog houden. Want het water van de Essche Stroom is voor de dorpelingen zowel een lust als een last...
Esch ligt vrijwel geheel in het stroomdal van het riviertje dat langs het dorp loopt. Inwoners die langs de Essche Stroom wonen, hebben een prachtig uitzicht over het water en de landerijen die daarachter liggen. Veel dorpelingen wandelen graag over de dijken. Daarnaast heeft het de rivier in 2018 een extra functie gekregen door de realisatie van het haventje aan de Haarenseweg en de waterontdekplek achter de Willibrordusschool. Maar bij langdurige regenval is het water de Esschenaren vaak tot last geweest in het verleden, met als dieptepunt de overstromingen van 1995.
Maar ook in februari 2002 klotste het water buiten de oevers. Buien die dagenlang aanhielden, zorgden ervoor dat de beekdalen van de Dommel, de Beerze, het Smalwater en ook de Essche Stroom vol water kwamen te staan. De schade en overlast waren weliswaar niet zo groot als in 1995, maar het gaf wel de aanzet voor waterschap De Dommel om de dijken te verhogen.
OPHOGEN
In oktober 2002 begon De Dommel aan de werkzaamheden. De kaden langs de Essche Stroom waren op sommige plekken ingeklonken, waardoor op die locaties overstromingen ontstonden bij hoog water. Omdat wetenschappers toen al verwachtten dat de regenval met 20 procent zou toenemen, konden maatregelen voor de rivier en ter bescherming van Esch niet langer uitblijven.
Vanaf het punt waar de Kleine Aa zich bij de rivier voegt tot aan de brug waar de spoorlijn 's-Hertogenbosch-Boxtel de Essche Stroom kruist, werd de zuidelijke oever met gemiddeld twintig centimeter opgehoogd tot 5,45 meter boven het NAP. Daarmee verwachtte stroomgebiedmanager Erik Jansen van het waterschap dat de periodieke wateroverlast voor de Esschenaren goeddeels werd uitgebannen.
POMPEN
Ook aan de noordelijke kant werden de kaden verhoogd. Zij het iets minder, omdat het water aan die kant buiten haar oevers mág treden. Er staan immers veel minder huizen, zo dacht het waterschap.
Daarnaast werden nabij de brug in de Haarenseweg en de brug in de Spankerstraat betonnen opstelplaatsen gebouwd, waar in geval van hoog water pompen geplaatst kunnen worden. Die werden begin 2002 ook gebruikt om het overtollig water weg te sluizen, maar die lagen toen los op de kaden. Doordat het weggepompte water over de kadewand liep, zorgde dat voor flinke erosie. Met de betonnen bakken werd verdere schade voorkomen.
MEANDEREN
De Dommel liet in 2002 ook blijken dat het de Essche Stroom in de toekomst weer wilde laten meanderen. Deze vorm van beekherstel zou volgens Jansen nog zeker vijf jaar op zich laten wachten, maar het tegengaan van de wateroverlast had prioriteit. Het verhogen van de dijken gebeurde zodanig dat deze ingreep toekomstige aanpassingen van het beekdal niet in de weg zou staan.
In de loop van de jaren volgden nog aanpassingen, zoals het plaatsen van een vispassage ter hoogte van de stuw. Dit jaar, 2020, zou het waterschap starten met wederom een verhoging van de dijken, vanwege het veranderende klimaat en de daarmee gepaard gaande heftige buien. De bedoeling is om aan de kant van de Kollenberg een damwand te plaatsen, omdat hier de dijk niet breder kan worden. Daarnaast wordt de stuw vervangen voor een kleiner exemplaar en komt deze verderop in de Essche Stroom te liggen.
VERTRAGING
Het waterschap wilde twee jaar geleden al van start gaan, maar de werkzaamheden liepen vertraging op doordat er nieuwe berekeningen kwamen met betrekking tot de effecten van de klimaatverandering. Nu speelt echter ook de stikstofproblematiek mee, wat tot nog meer uitstel leidt. De verwachting is dat het werk in het najaar alsnog kan beginnen.
Ondanks het oponthoud, hoeven Esschenaren voorlopig niet bang te zijn voor natte voeten. Door het droge weer van de afgelopen weken is de kans op een overstroming minimaal.