SLECHTS TWEE VAN DE VIJF LOKALE JOURNALISTIEKE SECTOREN PROFITEREN VAN 11 MILJOEN UIT DEN HAAG
Kritiek op ondoordachte steun Rijk aan lokale journalistiek
PÅL JANSEN
Het Rijk maakte vorige week elf miljoen euro vrij voor onder meer huis-aan-huiskranten (h-a-h). Om zo de lokale journalistiek te helpen in de coronacrisis. Geen sterk argument, stelt media-onderzoeker Piet Bakker. Hij ziet dat betaalde nieuwsbladen en zogeheten 'hyperlocals' niet mee kunnen doen. En er is meer kritiek, onder meer van de Vereniging Voor Onderzoeksjournalistiek (VVOJ) en de Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NVJ). Een structureel mediabeleid in Nederland wordt node gemist.
Het geld dat minister Arie Slob uittrekt voor (gratis) h-a-h-kranten en plaatselijke omroepen was eerder gereserveerd om de journalistieke structuur bij lokale en regionale nieuwsmedia te versterken. Onder meer wordt 3,5 miljoen euro ingezet dat eigenlijk bedoeld was voor onderzoeksjournalistiek. Hiermee geeft de minister een 'verkeerd signaal', vindt de VVOJ. Juist nu er maatregelen worden getroffen die burgers raken, is kritische journalistiek broodnodig. Ook blijft de onderzoeksjournalistiek relevante onderwerpen volgen die in het corona-geweld worden weggedrukt, aldus de belangenorganisatie.
Mediadeskundige Bakker noemt de steun van het Rijk een 'uitermate succesvolle lobby' van de Nederlandse Nieuwsbladen Pers (NNP). ,,Veel sectoren worden nu natuurlijk getroffen en de branches die financiële hulp krijgen, ontvangen dat vaak met een goede reden. Het argument de h-a-h-sector te steunen om de lokale journalistiek te redden, is niet heel erg sterk. Met name regionale dagbladen vervullen die kritisch journalistieke rol."
'H-a-h-kranten: geen kritische reputatie'
Bakker was zaterdag 4 april ook te horen in de uitzending van het journalistieke radioprogramma Argos dat ging over lokale journalistiek. Hij wierp de vraag op wat er nu precies wordt gesteund. ,,Met hulp aan huis-aan-huiskranten steun je niet de plaatselijke democratie", zei hij toen.
Hij licht daarop toe: ,,H-a-h-kranten hebben niet de reputatie van kritische journalistiek. Uitgevers krijgen nu vooral hulp omdat advertentie-inkomsten zijn weggevallen, niet vanwege de journalistiek. Begrijp me niet verkeerd: ook gratis plaatselijke kranten hebben een functie. Maar vooral om informatie door te geven over wat er allemaal te doen is in een dorp."
De betaalde lokale nieuwsmedia, zoals Brabants Centrum, kunnen definitief niet meedoen aan de landelijke regeling. Voorheen behartigde de NNP ook de belangen van die groep, maar die vereniging heeft de focus verlegd naar h-a-h-kranten.
Wat dat betreft zitten betaalde lokale media in hetzelfde schuitje als hyperlocals, die ook geen echte vertegenwoordiger kennen. Deze (vaak) online media verzorgen ook kritische, plaatselijke berichtgeving.
Naast dat hij media-onderzoeker is, werkt Bakker ook voor zo'n hyperlocal: platform De Orkaan voor inwoners van de Zaanstreek. ,,Betaalde lokale nieuwsmedia en hyperlocals zijn wel de clubs die belangrijk zijn voor de lokale democratie. Die speuren zelf naar nieuws, in plaats van dat zij alleen aangeleverde berichtjes doorplaatsen in hun medium."
Bakker ziet dat de steun vooralsnog is bedoeld voor twee sectoren. Maar naast h-a-h-bladen en lokale omroepen, zijn er dus ook nog hyperlocals en enkele tientallen betaalde, lokale journalistieke media. En uiteraard de regionale dagbladen. ,,Als je pretendeert lokale journalistiek te willen steunen, dan moet je natuurlijk ook voor die andere iets doen. Ik begrijp nog wel dat regionale dagbladen daarbuiten vallen, omdat die in 2018 'slechts' een vijfde van hun omzet uit advertenties haalden. Maar voor betaalde nieuwsbladen en hyperlocals moet iets mogelijk zijn."
Criteria voor betaalde media ook mogelijk
Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek moet de aanvragen beoordelen, maar de voorwaarden van het Rijk zijn helder: alleen h-a-h-kranten en lokale omroepen mogen meedoen. Ook stichting Brabants Centrum valt buiten de boot, zélfs met haar h-a-h-titel De Meierij Boxtel omdat deze onder de vlag van dezelfde uitgeverij vaart.
Gratis bladen krijgen geld op basis van oplagecijfers. Dit criterium is voor betaalde kranten moeilijker te hanteren omdat alleen abonnees zo'n medium ontvangen en dus de oplage lager ligt. Maar die hebben wel meer bereik en hogere kosten. Bakker: ,,Een lokale omroep krijgt nu financiële hulp op basis van het aantal huishoudens in de gemeente dat wordt bediend. Je zou ook voor betaalde media en hyperlocals zo'n soort criterium kunnen hanteren."
In sommige gevallen dicht de NVJ de hyperlocals een 'minstens zo belangrijke rol' toe als h-a-h-kranten. Ook zijn er zorgen over het voortbestaan van 'lokale onafhankelijke media'. De belangenclub wil niet alleen crisismaatregelen, maar ook oplossingen voor lange termijn. Het is echter nog onduidelijk wat het Rijk hiermee gaat doen. Terwijl belangengroepen als de NVJ en de VVOJ een structureel mediabeleid van de overheid node missen.
Ook Bakker pleit voor een beleid met visie. Hij verwacht tevens dat de lokale journalistieke sector er na de coronacrisis anders uit komt te zien. ,,De huis-aan-huiskranten zaten hiervoor natuurlijk al erg in de problemen. Ik kan zo een lijst produceren met tientallen titels die al voor de crisis zijn omgevallen. Of uitgevers die failliet zijn gegaan, kranten die van eigenaar zijn gewisseld en allerlei saneringen... De coronacrisis is een enorme klap waarvan ik denk dat de h-a-h-sector die niet te boven komt. Het zal niet meer zo worden als vroeger in ieder geval." Deze ontwikkeling is al langer gaande, weet Bakker, alleen wordt deze door de coronacrisis versneld aan het licht gebracht. ,,Dit komt niet als een donderslag bij heldere hemel."
In het dossier Lokale Journalistiek brengt Brabants Centrum verhalen over de plaatselijke, maar ook landelijke ontwikkelingen in kaart. Sociale media zorgen ervoor dat nepnieuws eenvoudig kan worden verspreid en er een overschot is aan informatie. Journalistieke media, ook lokaal, zoeken intussen naar nieuwe verdienmodellen vanwege verminderde inkomsten.
BUURTGENOTEN KOMEN SAMEN IN CORONATIJDEN
Voortuinbarbecue met 1,5 meter afstand
JULES HAMELEERS
Uitgebreide brunches met de hele familie zaten er afgelopen paasdagen niet in. De bewoners van de Charpentierstraat wilde echter tóch samen iets organiseren. Daarom hielden zij een barbecue in hun voortuin. Op gepaste afstand natuurlijk. ,,Zo hebben we toch nog iets leuks gedaan met Pasen", aldus bewoonster Maartje van Doorn.
Van Doorn: ,,We hadden op elke hoek een barbecue neergezet. De buren in het midden waren verantwoordelijk voor de salade en het brood: zij hadden allemaal aparte bakjes gemaakt voor elk huishouden. Verder hadden we allemaal een eigen bankje voor ons huis gezet. Daardoor konden we tóch kletsen, maar wel allemaal op gepaste afstand."
GOEDE BUUR
Dat een goede buur beter is dan een verre vriend, weet Van Doorn. ,,We hebben sowieso goed contact met de buren. Je ziet ze nu meer dan je vrienden en familie", zegt de Boxtelse lachend. ,,We hebben ook een groeps-WhatsApp. Als iemand bijvoorbeeld een boodschap vergeten is, dan brengt een ander die mee. Zo kunnen we elkaar helpen in deze gekke tijden."
Van Doorn vindt sowieso dat er bijzondere momenten ontstaan door de coronacrisis: ,,Onze kinderen waren aan het krijten op de stoep en het was natuurlijk een leuk gezicht dat wij allemaal voor ons huis zaten. Daardoor maakten ook meerdere mensen die langsliepen een praatje. Dat zou normaal misschien niet gebeuren."
q Bewoners van de Charpentierstraat kwamen samen met Pasen. Maar wel op afstand... (Foto: Radjesh Moti).
