CARLA SARIS OVER UITVAARTEN EN CORONA
'Er is verdriet, maar ook begrip bij nabestaanden'
Jan Hermens
Een waardig en mooi afscheid van een overledene is voor nabestaanden van ongelooflijke waarde. De maatregelen om het coronavirus in te dammen, stellen families voor onmogelijke keuzes, die ze toch moeten maken. Uitvaartbegeleider Carla Saris vertelt in een persoonlijk relaas hoe zij en haar collega's er alles aan doen om een afscheid, binnen alle beperkingen van dit moment, zo goed mogelijk vorm te geven.
,,Het is een verdrietige tijd", begint Saris. ,,Het coronavirus zorgt voor hartverscheurende taferelen. Ik verzorgde onlangs een uitvaart van een vrouw die aan Covid-19 was overleden. Niet veel later bleek ook haar man besmet te zijn. Het is onvoorstelbaar wat er dan gebeurt. We vormden een loopstoet met wielrenners langs de rouwauto en zijn zo langs hun huis gewandeld. De straat stond vol, er werd geklapt, gehuild. Achter het raam stond de man van de overleden vrouw in zijn eentje te zwaaien. Door zijn tranen heen bedankte hij mij omdat hij zo toch afscheid kon nemen van zijn geliefde."
Bij een uitvaart mogen momenteel maximaal dertig mensen aanwezig zijn. Dat betekent dat dierbaren noodgedwongen worden uitgesloten. ,,In Liempde was een afscheid van iemand bij wie onder normale omstandigheden de hele kerk vol zou zitten. Nu moest de familie zich opsplitsen. Ik had het graag anders gezien, maar dat kon niet." Desalniettemin was het een mooie uitvaart, zegt Saris, met blaasmuziek bij het binnenkomen en verlaten van de kerk, op de absouteplaats en bij het dalen van de kist. ,,Ik kreeg er zelf kippenvel van."
LIVESTREAM
Crematoria maken het in deze dagen voor nabestaanden mogelijk een afscheidsdienst gratis via livestream te volgen. Saris: ,,Dat is fijn, dan zijn dierbaren niet lijfelijk aanwezig, maar beleven ze een uitvaart toch mee." Zo'n dienst verloopt ook anders dan gebruikelijk. ,,We maken geen gebruik van een condoléanceboek, want pennen pakt iedereen vast. Dat kan nu niet. Ook de horeca in crematoria is gesloten, van koffie is dus geen sprake. Nabestaanden kiezen er ook wel voor om thuis afscheid te nemen van hun dierbare. In klein gezelschap, met inachtneming van alle maatregelen, met koffie, thee of een versnapering. Mensen komen dan bijvoorbeeld in tweetallen naar de kist, de rest wacht buiten."
Wanneer er sprake is van een dienst in eigen huis of tuin, is er in het crematorium doorgaans geen plechtigheid meer. Saris: ,,Dan volgt wat wij noemen een technische crematie. De overledene wordt met respect overgebracht en ontvangen, maar zonder verdere rituelen gecremeerd."
Als geen ander weet Saris wat de mensen doormaken die een geliefde aan het coronavirus hebben verloren. ,,Mijn zusje is vorige week overleden. Het was haar wens dat ik de uitvaart zou verzorgen. Dat heb ik gedaan, maar mijn hart brak. Ze stierf in het ziekenhuis, alleen, niemand mocht erbij. Dat is vreselijk. De machteloosheid, het elkaar niet kunnen vasthouden, we waren er stil van. Het zijn bizarre tijden. Net zo goed overigens voor familie en vrienden van mensen die sterven door een andere oorzaak dan corona."
Ondanks de onwerkelijke situatie blijft Saris de mensen die ze helpt, persoonlijk opzoeken. ,,Ik schud geen handen en neem alle veiligheidsmaatregelen in acht. Al zou ik met een mondkapje op en handschoenen aan op bezoek moeten, dat maakt me niet uit. Ik ga naar de mensen toe, ik zou een uitvaart niet anders kunnen regelen. Nabestaanden moeten hun verhaal kwijt kunnen, mij kunnen zien. In deze periode moet ik de vraag stellen of hun dierbare aan het coronavirus is overleden. Dat is een pijnlijke vraag, maar noodzakelijk. Ik geef dat aan mijn collega's door die de laatste verzorging van de overledene doen."
Thuisopbaring is nog steeds mogelijk, legt Saris uit. ,,Alleen niet in bed. Wanneer iemand thuis opgebaard wordt, balsemen we hem of haar licht. Vervolgens verblijft de overledene twee nachten in een gekoelde ruimte, waarna we hem overbrengen naar huis, in de uitvaartkist. De familie sluit die meestal zelf, voor de daadwerkelijke afscheidsdienst."
In haar uitvaartcentrum Hét Groethuis biedt Saris families de mogelijkheid gebruik te maken van een 24-uurskamer waar familieleden in kunnen. ,,Bij crematoria zijn die nu allemaal gesloten."
RITUELEN
De coronamaatregelen maken dat bij een uitvaart andere rituelen ontstaan. ,,Erehagen op enige afstand, of een bijeenkomst in intieme kring, bij een bloeiende boom of een prieeltje. Dat heb ik al meegemaakt. Het wonderlijke is: wij mensen beleven een verdrietige, vreemde tijd, maar de natuur gaat gewoon door. Het voorjaar heeft nergens last van, vogels kwinkeleren, knoppen ontspruiten. Dat is ook wel mooi, leven en dood zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ook de lach en de traan liggen vaak dicht bij elkaar, dat merk ik regelmatig."
Ondanks het soms rauwe verdriet is er begrip voor de beperkingen waar een uitvaartverzorger nu mee te maken heeft. Saris: ,,Het is belangrijk alles eerlijk en duidelijk uit te leggen. Mensen zijn kwetsbaar bij groot verdriet. Dat realiseer ik me heel goed. Het zijn niet zomaar momenten waar ik bij ben, maar intieme gebeurtenissen. Het doel is om ondanks alle zware omstandigheden, een afscheid te creëren waar de familie later met een goed gevoel op terugkijkt. Een uitvaart is eenmalig, die moet kloppen."
Saris besluit met het uitspreken van haar grote respect voor iedereen die in de uitvaartbranche en overledenenzorg werkt. ,,Laten we hopen dat we deze nare en zorgelijke periode over enige tijd achter ons kunnen laten en dat we met elkaar kunnen genieten van een mooi najaar. Dat wens ik iedereen uit de grond van mijn hart en met liefde toe."
q De coronacrisis heeft grote invloed op het werk van uitvaartbegeleider Carla Saris uit Liempde. De maatregelen van de overheid stellen nabestaanden soms voor onmogelijke keuzes. (Foto: Daisy Renders).