NATUURMONUMENTEN LUIDT NOODKLOK OVER BOXTELS NATUURGEBIED
'Op de Kampina voltrekt zich een stikstofdrama'
MARC CLEUTJENS
,,Kijk", zegt Toine Cooijmans (57) uit Boxtel. ,,We staan nu midden op wat eens een onmetelijk heideveld was. Wat je nu ziet, is een grassteppe." De beleidsmedewerker van Natuurmonumenten staat op de Melaniedreef, in het hart van de Kampina. Dit was ooit een van de rijkste natuurgebieden van Nederland met alleen al 65 dagvlindersoorten. Nu eist de stikstofcrisis zijn tol en moet er volgens Cooijmans écht iets gebeuren om de teloorgang van de Kampina een halt toe te roepen.
Veel landelijke media heeft Cooijmans de voorbije maanden al te woord gestaan. In de herfst toog verslaggever Eva Wiessing van het NOS Journaal naar de Kampina om de gevolgen van de stikstofcrisis te aanschouwen. En sinds Natuurmonumenten in magazine Puur Natuur de Kampina als voorbeeld nam voor de achteruitgang van de Nederlandse natuur, is het een komen en gaan van journalisten. ,,Gisteren liep ik hier nog met een verslaggever van het Nederlands Dagblad en het Reformatorisch Dagblad. Allemaal willen ze met eigen ogen zien wat hier aan de hand is."
Cooijmans is milieugeograaf en is beleidsmedewerker Noord-Brabant bij Natuurmonumenten in Oisterwijk. ,,Ik vertel dit verhaal aan iedereen die het wil horen, als het moet elke dag. Waarom? Omdat ik met pijn in het hart zie dat de Kampina hard achteruit gaat." Hij vervolgt: ,,Ik fiets elke dag over de Melaniedreef naar mijn werk. Wat je ziet is een ongerept natuurpanorama waar zich in de bodem een groot drama voltrekt. De enorme hoeveelheden stikstof die worden uitgestoten, gaan verbindingen aan met andere stoffen die funest zijn voor flora en fauna."
JUNKFOOD
De stikstofcrisis is op de Kampina nergens zo goed te zien als op de uitgestrekte heidevelden. Veel heideplanten zijn verdrongen door het pijpenstrootje, een grassoort die alles overwoekert en het landschap in een soort steppe transformeert. ,,Stikstof is als junkfood voor de natuur", legt Cooijmans uit. ,,Snelgroeiers zoals het pijpenstrootje, brandnetels en bramenstruiken verstikken andere planten. Zonnedauw zie je nog maar nauwelijks, de blauwe klokjesgentiaan is op weg naar de uitgang."
In de bodem werken de stikstofverbindingen verzurend waardoor het insectenleven verstoord wordt. Het verdwijnen van insecten heeft meteen gevolgen voor andere dieren, zoals vogels. ,,De wulp kom je hier bijna niet meer tegen. Broedden er twintig jaar geleden nog zo'n 25 paartjes, nu zijn er dat nog maar twee. Als het zo doorgaat, zal het niet lang duren of het voorjaarsgejodel van de wulp is op de Kampina niet meer te horen…"
MAATREGELEN
Niet alleen op de heide zijn de gevolgen van de verzuring zichtbaar. ,,Kijk eens naar die groep eikenbomen", wijst Cooijmans even verderop. ,,De meesten zijn ziek of gaan dood door de verstoring van de bodemchemie. De eikensterfte heeft gevolgen voor de vele insectensoorten die in deze bomen leven, maar ook insectenetende vogels en uiteindelijk roofvogels."
Natuurmonumenten neemt maatregelen om de stikstofperikelen in de Kampina aan te pakken, al zijn het volgens Cooijmans geen wondermiddelen. Zo wordt overtollig gras op de heidevelden 'gemaaid' door paarden, runderen en een schaapskudde. ,,Daarnaast schrapen we de toplaag van de bodem, zodat de heide weer een kans krijgt", vertelt de Boxtelaar. ,,Vroeger kozen we voor plaggen. Daarmee verdween niet alleen de stikstofrijke bodemlaag, maar gingen ook plantenzaden en kalk verloren. Het schrapen heeft meer effect, maar ook dat is van tijdelijke duur. Na enkele jaren neemt het pijpenstrootje de regie alweer over."
Andere maatregelen die Natuurmonumenten neemt, zijn het laten terugkeren van stuifduinen, onder meer bij het Kogelvangersven. ,,Ook dichtgegroeide venoevers worden afgegraven. Maar op de meeste plekken is het dweilen met de kraan open zolang het stikstofprobleem in Nederland niet bij de bron wordt aangepakt. Om de Kampina en alle andere natuurgebieden écht te redden, ontkomen we niet aan forse maatregelen."
MOOISTE ATTRACTIE…
Het RIVM heeft becijferd dat 45 procent van de stikstofuitstoot voor rekening komt van de landbouw. Vooral de veehouderij heeft een groot aandeel. 31 procent is afkomstig uit het buitenland, de industrie tekent voor iets meer dan 11 procent. Verkeer en huishoudens (beide ruim 6 procent) maken het plaatje compleet. ,,Het is belangrijk dat heldere afspraken worden gemaakt", betoogt Cooijmans. ,,De provincie Noord-Brabant overweegt om in 2030 tot een reductie van de stikstofuitstoot te komen van 25 tot 40 procent. Als je dat als doel stelt, weet je welke maatregelen nodig zijn." De vereniging Natuurmonumenten heeft ook de hoop gevestigd op het kabinet Rutte dat in februari met nieuwe stikstofmaatregelen komt. Later dit voorjaar zal het Adviescollege Stikstofproblematiek, beter bekend als de commissie-Remkes, een langetermijnadvies presenteren.
De dagelijkse fietstocht van Boxtel naar Oisterwijk inspireert Cooijmans om alles op alles te zetten om 'zijn' Kampina te redden. ,,De Kampina is voor heel veel inwoners de mooiste attractie van Boxtel. Ik begin elke werkdag in dit prachtige decor. Dat mag nooit verloren gaan. En dat kan alleen als we de stikstofuitstoot drastisch verminderen."
TRANSITIE BOXTEL: 'VERTELT DE WAARHEID'
(Ver)Andercafé De Rots: praten over klimaatcrisis
Met enige regelmaat houdt duurzaamheidsorganisatie Transitie Boxtel een zogeheten (Ver)Andercafé. De volgende bijeenkomst is donderdag 13 februari vanaf 19.45 uur in gemeenschapshuis De Rots aan de Nieuwe Nieuwstraat. Onder het motto 'Vertel de waarheid' worden bezoekers geïnformeerd en geïnspireerd om in 2020 letterlijk een 'wereld van verschil' te maken.
Wat zou je kunnen bijdragen om de Aarde leefbaar te houden? Dat is de vraag die in het eerste deel van de avond aan bod komt. Dat wordt ook de klimaat- en ecologische crisis op basis van recente wetenschappelijke feiten en cijfers getoond. Bovendien wordt gesproken over milieuvernietiging en de massa-uitsterving. Aan de hand van voorbeelden wordt uitgelegd wat dit betekent voor de mens, ook in Nederland.
LOKALE AANPAK
Het tweede deel van de avond gaat over de kansen die je als Boxtelaar krijgt om iets aan de klimaatcrisis iets te doen. Bezoekers krijgen kort uitleg over de lokale cursus 'Praat en daad voor het klimaat'. Hierbij wordt verteld welke impact onze levensstijl heeft op het klimaat en krijg mensen inzicht en praktische tips, hoe zij klimaatvriendelijker kunnen wonen, eten en reizen. En of het iets uitmaakt wat je waar koopt en hoe de tuin is ingericht.
Tevens krijg bezoekers van de (Ver)Andercafé uitleg over het ontstaan van Extinction Rebellion (XR), een beweging van bezorgde mensen die naast ludieke acties, demonstraties en petities ook de strategie van geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid volgt. XR wil dat politieke leiders de waarheid vertellen en eindelijk het klimaat en de leefomgeving de hoogste prioriteit geeft. Te denken valt daarbij aan de branden in Australië, waar de premier na de eerste dag van de demonstraties (met XR erbij) eindelijk de link tussen klimaat en brand heeft gelegd. Burgerlijke ongehoorzaamheid is een vorm van geweldloos verzet voor een politiek doel. Het doel van XR is om zo spoedig mogelijk een adequaat klimaatbeleid te bewerkstelligen. Nederland is kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering. En in Nederland zijn sommige groepen kwetsbaarder dan andere. De XR-beweging bestaat uit mensen van alle leeftijden en van allerlei vakgebieden.
* * *
Het (Ver)Andercafé in gemeenschapshuis De Rots duurt ongeveer anderhalf uur. Deelname is gratis; consumpties komen voor eigen rekening.
