UITDIJENDE PR-AFDELINGEN, GEMEENTEJOURNALISTEN EN EIGEN MEDIABEDRIJVEN:
Meer communicatie-kakofonie, minder lokale journalistiek
PÅL JANSEN
Lokale nieuwsvoorzieningen beginnen steeds meer een zeldzaamheid te worden in Nederland. En echte journalistieke media helemaal. Advertentiemarkten krimpen en nieuwe generaties vinden nieuws min of meer belangrijk, maar willen het wel gratis. Ondertussen investeren overheden en politieke partijen steeds meer in hun communicatieafdelingen, die worden gerund als mediabedrijven. Hoogste tijd dus om in Boxtel onder de loep te nemen welke rol de journalistiek binnen deze ontwikkelingen heeft.
Uitgever BDU Media vraagt in september 2019 faillissement aan voor haar lokale huis-aan-huisbladen in Zuid-Holland. Vijftien krantjes en ruim dertig journalisten stonden in één klap op straat: het was niet meer rendabel. Uitgevers door heel Nederland doen lokale titels van de hand. Mediahuis Limburg bezorgt sinds vorig jaar zestien lokale bladen niet meer en ook De Persgroep (nu DPG Media) saneert al jaren flink op haar huis-aan-huissectie. Het bereik van dit soort kranten nam tussen 2016 en 2018 dan ook met bijna een/vijfde af.
Steeds minder journalisten bezoeken raadsvergaderingen van Nederlandse gemeenten. Dus huren plaatselijke overheden dan zelf maar een 'journalist' in. Zaanstad, maar ook Heerenveen, Maastricht, Noordoostpolder, Almere en Oudewater deden afgelopen jaren (mislukte) pogingen. Niet vanwege de publieke controle, maar vooral om aandacht te krijgen voor lokale politiek en besluiten van het bestuur.
College zette
5.000 foto's
online in 2019
Aandacht is belangrijk voor gemeenten. In positieve zin dan, want negativiteit komt bestuurders en politiek nooit uit. Hun resultaten worden immers gewogen door de inwoners. ,,Het verklaart niet alleen de gemeentejournalist en de stadsreporter, maar ook de uitdijende communicatie-afdelingen, de groeiende city marketing, en het optuigen van sociale mediakanalen", schreef Piet Bakker – onderzoeker lokale journalistiek – hierover in een analyse voor journalistenvakblad Villamedia.
,,Om de gemeente 'op de kaart te zetten' moet volop worden meegeblazen in de oorverdovende kakofonie die nu sociale media beheerst", aldus Bakker. Bovendien is een positief beeld ook belangrijk vanwege andere zaken. Wie wil bijvoorbeeld meewerken met een gemeente als daar alleen maar negatieve praat over is?
Zelf volledig aan de mediaknoppen kunnen draaien, is dan ook veel handiger. De mogelijkheden om reclame te maken voor jezelf, zijn bovendien immens geworden. Alleen al de Boxtelse wethouders gooiden op sociale media (Facebook/Instagram/Twitter) ruim duizend berichten en meer dan vijfduizend foto's online. En dat was alleen over het jaar 2019 (LinkedIn is om praktische redenen buiten beschouwing gelaten).
Duimpje omhoog dus en zorgen dat het gemeenschapswerk veelvuldig op een positieve manier onder de aandacht komt. Deze methode is natuurlijk van alle tijden. Alleen de schaal is veranderd. Door sociale media kan iedereen zijn mening publiceren en gemeenten krijgen daardoor online veel meer negativiteit over zich heen.
Zelf 'volop meeblazen in de oorverdovende kakofonie', zoals Bakker zegt, biedt tegenwicht aan het vele geklaag op het internet, zo hopen bestuurders. In veel plaatsen startten groepen inwoners hun eigen Facebook-club (met duizenden volgers) waarop de plaatselijke overheid voor zowat alles verantwoordelijk wordt gehouden. Wat dat betreft roept de ene groep heel hard hoe goed het gaat en de andere groep hoe slecht.
Ook in Boxtel gebeurt dit, maar deels is het in deze gemeente ook nog anders geregeld. Brabants Centrum en Brabants Dagblad berichten onafhankelijk over de gemeente. Daarnaast zijn er nog twee huis-aan-huistitels. Deze dekkingsgraad lijkt onhoudbaar in een tijdperk waar de meeste gemeenten nog slechts één blad overhebben en een aantal het al zonder moet doen. Advertentie-inkomsten dalen immers, evenals het aantal abonnees bij betaalde kranten.
Gemeente Boxtel
neemt argument
klakkeloos over
In plaats van in andere nieuwsorganisaties, investeren overheden om genoemde redenen het liefst in hun eigen communicatieafdelingen. Alleen al bij de twaalf Nederlandse ministeries nam het aantal persvoorlichters onder Rutte III met tien procent toe: van 633 naar 706 fte.
Toch vindt staatssecretaris Raymond Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dat gemeenten in Nederland moeten stoppen met gemeentepagina's bij lokale kranten om in totaal 16,5 miljoen euro aan advertentiekosten te besparen. Ironisch: een veelvoud daarvan gaat op aan uitdijende communicatieafdelingen van de overheden, onder meer voor die van zijn departement.
Vervolgens gaan diverse gemeenten en provincies zelf diverse subsidiepotjes opzetten voor ondersteuning van lokale en regionale journalistieke projecten omdat die onder druk staan...
Boxtel neemt het argument van Knops klakkeloos over: de gemeenteberichten voor de laagste prijs aanbieden in een huis-aan-huisblad, levert een besparing. Geld lijkt zowat het enige argument te zijn: niet alleen moet er zo goedkoop mogelijk worden geadverteerd. Het blad waar het in komt, dient ook gratis beschikbaar te zijn. In heel Nederland is te zien wat de gevolgen voor lokale media zijn als nieuws goedkoop, dan wel gratis moet zijn.
De kosten echter voor de eigen communicatieafdeling van Boxtel, die zij deelt met Sint-Michielsgestel, lopen in de tonnen: negen ambtenaren werken er inmiddels, omgerekend circa zeven fte. Ervan uitgaande dat een gemeente circa 50.000 euro per jaar aan een communicatiemedewerker kwijt is, zijn de loonkosten alleen al 350.000 euro. Naast dus kosten voor bijvoorbeeld bouwen van websites, uitbrengen van brochures, folders en flyers, organiseren van inspraakavonden, externe inhuur van personeel, enzovoort.
If you can't
convince them,
confuse them
Belangrijker voor een gemeente is om, zoals gezegd, meer informatie te kunnen versturen naar haar inwoners en daarmee bij te dragen aan dit tijdperk van zenden, zenden, zenden. 'If you can't convince them, confuse them', luidt een gevleugelde uitspraak. Het draagt in ieder geval bij aan het creëren van 'media-moeheid'. Of al dat zenden bijdraagt aan een positiever beeld over een gemeente, is overigens maar de vraag.
Wel wordt al enkele jaren duidelijk wat de invloeden zijn van die informatiestortvloed op de samenleving. In het voorjaar van 2019 nog publiceerde Sociaal Cultureel Planbureau het rapport Burgerperspectieven. Nederlanders vinden dat meningen steeds vaker tegenover elkaar komen te staan en zeven op de tien vindt dat traditionele media, maar vooral internet en sociale media daar een behoorlijke bijdrage aan levert.
Hoe omgaan
met overdaad
aan informatie?
De genoemde ontwikkelingen roepen ook voor Brabants Centum als lokaal journalistiek bedrijf vragen op. Dat gevecht om de aandacht, het enorme overdaad aan informatie: hoe moet hiermee worden omgegaan? Is er überhaupt nog wel toekomst voor gecheckte informatie van een onafhankelijke partij? Waarom vinden mensen dat belangrijk, of waarom juist niet? En in hoeverre is informatie nog bedoeld om te informeren, of willen we het alleen gebruiken om een ander te overtuigen of voor vermaak? De redactie zoomt dieper in op dit soort vragen in een volgend artikel binnen deze reeks.
* * *
Hoe vindt u dat lokale journalistiek om moet gaan met de ontwikkelingen die in dit artikel worden genoemd? Reageer via bc@brabantscentrum.nl en wij lichten uw reactie uit in de Vrije Tribune, de rubriek voor ingezonden brieven van lezers.
