ESCH WIL LEREN VAN ZWARTSTE BLADZIJDE
Ontwaken in levend oorlogsdecor van 1944
In voorbije jaren werd in Esch zelden of nooit stilgestaan bij de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Daar komt nu verandering in. Van 25 tot en met 27 oktober wordt herdacht dat het 75 jaar geleden is dat het dorp werd bevrijd van de Duitse bezetting. Onder meer met de nabootsing van een militair kampement en een expositie.
Het dorp Esch kende tot voor kort nauwelijks een traditie in herdenken. De dramatische gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog bleven tientallen jaren onbelicht. Toch zuchtten ook de negenhonderd inwoners onder het juk van de bezetter. In oktober 1944 werd er zelfs hevig strijd geleverd: ingekwartierde Duitsers en oprukkende Britse soldaten namen elkaar onder vuur. Er vielen zeker zeventig doden, voornamelijk Duitse soldaten. Ook vier Essche burgers kostte dit oorlogsgeweld het leven. In het voorjaar van 1945 overleden nog twee inwoners bij het werken op het land.
BINDENDE KRACHT
Maar toen werd het 2018. Het dorp beleefde een 4 en 5 mei-manifestatie bij de opening van het herbouwde haventje aan de Essche Stroom. Jong en oud deed mee en werd gegrepen door de bindende kracht van het evenement. Emoties rond vreugde en verdriet, vrijheid en onderdrukking kwamen samen. Ook enkele re-enactors, mensen die geallieerde soldaten uitbeeldden, raakten enthousiast. In dit licht groeide een ambitieus idee, voor de 75e verjaardag van de bevrijding in oktober 2019: stel je voor dat jij ineens wakker wordt in het levend decor van die gruwelijke tijd...
JONGEREN
Hetzelfde najaar vormde een groepje inwoners een comité: 'Esch in Oorlogstijd, 75 jaar Bevrijding'. Ze zagen prompt hun idee vet onderlijnd bij de eerstvolgende 4 mei-herdenking: liefst 150 mensen, onder wie tal van jongeren, leverden een actief aandeel. En juist jongeren hoopt het comité te bereiken. Oorlog is immers niet iets van vroeger, van ver weg of een computergame; oorlog bedreigt ieders vrede en vrijheid. Nu in Syrië en Somalië, maar ooit ook die van ons.
Met het plan om de oorlogsdagen te doen herleven wist het comité het Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg - het 'vfonds' - te overtuigen. Met dank aan dit fonds, de bemiddeling van Brabant Remembers, de gemeente Haaren én de re-enactorsgroepen War Department en Der Windhund kan Esch de zwarte bladzijde uit zijn historie openslaan voor de inwoners én jongeren van nu. Onder het motto: dit nooit meer!
Op 24 oktober strijken aan de Haarenseweg zeventig WOII-soldaten neer. Ze richten een authentiek kampement in, met uitrusting, tenten, geschut en voertuigen. Twee dagen later ontbrandt opnieuw het gevecht tussen Duitsers en bevrijders, voornamelijk Schotse Highlanders. Geen toeterende jeeps of barbecues na afloop. Het is de soldaten ernst – ze overnachten op een koude brits of in schuttersputjes. De kerk dient als veldhospitaal, huizen worden gevorderd. Acteurs spelen ook burgers uit '44.
WAT ZOU JÍJ DOEN?
Vóór het zover is krijgen leerlingen van omliggende scholen een paar uur toegang tot het bivak. Daar worden ze in groepjes met ouders of docenten langs allerlei situaties geleid die oorlogsdilemma's inzichtelijk maken. Steeds krijgen ze de vraag: Wat zou jíj doen? Als soldaten je laatste voedsel in beslag nemen, bijvoorbeeld. En wat als een zwaargewonde Duitse soldaat jou om hulp vraagt? Dit bewustmakende, educatieve aspect is precies wat het comité voor ogen staat.
LAATSTE ATELIERROUTE IN HAAREN
Kunstenares toont beestjes
Atelierroute 4 de Kunsten, die eens in de twee jaar in de gemeente Haaren plaatsvindt, beleeft zaterdag 7 en zondag 8 september haar laatste editie, dit in verband met de opsplitsing van de gemeente. Kunstenares Monica Martinali uit Esch is een van de deelnemers.
Martinali exposeert beestjes. Geen echte, maar insecten en andere vreemdsoortige wezens van metaal. Haar vader was koperslager, in zekere zin is ze in zijn voetsporen getreden. De familie telt meer creatieve geesten, want zus Lia nodigde Martinali uit om mee te doen aan de atelierroute. De expositie is in de toonkamer, de tuin en het atelier aan de Postelstraat 48 in Esch en is beide dagen te bekijken tussen 11.00 en 17.00 uur.
De kunstenares heeft voordat ze zich op metaal richtte, bekwaamd in pottenbakken en illustreren. Haar tekenvaardigheden komen haar goed van pas bij het maken van haar insecten.
INSECTEN
In haar atelier heeft Martinali veel afbeeldingen, skeletjes en dode insecten ter inspiratie verzameld. ,,Als je ziet hoe mooi deze libel is, hoe de vleugels eruit zien. Mijn zus Lia geeft af en toe aanwijzingen hoe ik iets aan elkaar kan solderen. Dat is bij elk werkstuk weer anders en boeiend om te doen."
FOTO ONDER: Monica Martinali maakt kunstwerken van metaal. Ze exposeert zaterdag 7 en zondag 8 september in Esch. (Foto: Lia Martinali).
