BOXTEL EN LIEMPDE BEREIDDEN VETERANEN VAN DE 51e HIGHLAND DIVISION EEN GASTVRIJE ONTVANGST
1994: uitbundig welkom aan 'gouden' bevrijders
HENK VAN WEERT
Een halve eeuw nadat deze regio onder het Duitse oorlogsjuk vandaan kwam, werd deze mijlpaal uitbundig gevierd. Sinds de bevrijding zelf, eind oktober 1944, was er zelden - en waarschijnlijk nooit - eerder zo'n groot feest gevierd om het einde van de oorlog te herdenken. Aanleiding was met name de komst van de vaak al hoogbejaarde geallieerde bevrijders die nog één keer die op gerestaureerde legervoertuigen een glorieuze reprise van hun zegetocht wilden beleven...
Het was niet voor het eerst dat veteranen in de regio Boxtel terugkeerden naar de plek die zij na D-Day bevrijdden. En ook later kwamen er regelmatig oud-strijders van de Tweede Wereldoorlog naar hier om herinneringen op te halen en oude vriendschappen te hernieuwen. Bij de herdenking van vijftig jaar bevrijding werd echter groots uitgepakt, óók in Boxtel en Liempde. Hier werd de militairen van de 51e Highland Division, onderdeel van het Britse leger, een hartelijk welkom bereid.
Brabants Centrum pakte in de editie voorafgaand aan de komst van de veteranen uit met een terugblik op de laatste oorlogs- en eerste bevrijdingsdagen. Toen de Britten, waaronder veel Schotten, dat in de gaten kregen, ontstond een run op de plaatselijke boekhandels om een exemplaar van de krant in handen te krijgen.
10-DAAGSE BATTLE-TOUR
De veteranen van de 51e Highland Division maakten een tiendaagse 'battle-tour' waarin per bus ook Boxtel en Liempde werden bezocht. Maar veel oud-strijders kozen ervoor om plaats te nemen in een van de voertuigen van de vereniging Keep Them Rolling, die oud militair materieel rijdend probeert te houden. Maandag 24 oktober 1994, op de kop af een halve eeuw nadat ze Boxtel en Liempde bevrijdden, werden de Britten enthousiast verwelkomd in beide dorpen. 's Ochtends werden ze ontvangen in de toen nog zelfstandige gemeente Liempde waar een minuut stilte werd gehouden bij het oorlogsmonument in het Concordiapark.
Toenmalige burgemeester Ton Bus riep in zaal De Punder in herinnering hoe de Liempdse bevolking op last van de Duitsers hun huis moesten verlaten om in dorpen in de omgeving een veilig onderkomen te vinden. Bijzonder was de aanwezigheid van de Amerikaanse piloot Jack Muller die op 18 september 1944 tijdens Operatie Market Garden met zijn parachute bij de boerderij van de familie Van Weert (nu De Mus'donck) aan de Gemondesestraat was geland en daar zes weken lang verborgen werd gehouden.
PUBLIEK RIJEN DIK
Na de ontvangst in Liempde trokken de veteranen via de buurtschap Kasteren over de Schijndelsedijk Boxtel binnen, waar ze om drie uur 's middags op de Markt arriveerden. 'De intocht van de oud-strijders trok veel publiek dat op enkele plaatsen rijen dik langs de route stond opgesteld. Ook veel schooljeugd, voor wie bezetting en bevrijding iets uit de geschiedenisboeken is, zwaaide enthousiast met vlaggetjes naar de veteranen. Rood, wit, blauw en oranje overheerste, langs de route werd gevlagd en overal hingen affiches met de tekst 'Welcome Liberators, Thank You'.', meldde Brabants Centrum in haar uitvoerige verslag van de festiviteiten.
In de Boxtelse raadzaal werden de veteranen toegesproken én bedankt door toenmalige burgemeester Jan van Homelen. ,,Boxtel is nu een bloeiende gemeenschap. Dankzij de bevrijding kregen we de kans dit dorp weer op te bouwen", gaf hij aan. Ook Wim Francissen nam het woord; hij was waarnemend burgemeester van deze gemeente in 1944 en sprak hen ook destijds al toe. Hij wees erop dat in Boxtel destijds veel bruggen, wegen en huizen werden vernield. ,,Die bevrijding was een bijzondere ervaring. We konden weer in alle vrijheid op straat lopen, zonder bang te hoeven zijn."
Sir Derek Lang, generaal buiten dienst van de 51e Highland Division, bood de gemeente een replica aan van het monument dat de Britse militairen twee dagen eerder hadden onthuld in Eerde. Het toont een Highlander die bloemen krijgt van een meisje.
OORLOGSGRAVEN
Na de ontvangst in het gemeentehuis trokken de veteranen, voorafgegaan door een pipercorps, naar het Heilig Hartkerkhof aan de Baroniestraat waar op het oorlogsgraf van Arthur J. Davies, een omgekomen militair van de Highland Division, bloemen werden gelegd. Boxtelse schoolkinderen deden dat ook op de overige vijf graven van militairen die sneuvelden toen hun vliegtuig werd neergehaald.
's Avonds kregen de veteranen in cafézaal De Adelaar door de gemeentebesturen van Boxtel en Liempde een feestavond aangeboden, waar liedjes uit de bevrijdingstijd klonken. Met een gezamenlijk aangeheven Schotse verbroederingslied 'Auld Lang Syne' werden het gouden bevrijdingsfeest afgesloten. ,,It was unforgettable", verzuchtte een vermoeide 83-jarige deelnemer na afloop.
De bevrijdingsactiviteiten beperkten zich overigens niet alleen tot de rondgang door de veteranen. Een dag na hun bezoek vond in de Sint-Petrusbasiliek een bevrijdingsconcert plaats door een Engels mannenkoor. Voorts hield Boxtel's Harmonie begin november eenzelfde concert in sportcomplex De Braken. Omdat de Britse bevrijders toen al huiswaarts waren, werden daar niet alleen verzetsmensen als eregasten verwelkomd, maar ook Poolse oud-strijders die betrokken waren bij de bevrijding van West-Brabant.
'DUBBELE' BEVRIJDING
Boxtel kende in het najaar van 1944 een 'dubbele' bevrijding. Op maandag 24 oktober arriveerden de geallieerde troepen vanuit Schijndel via het Omleidingskanaal van de Dommel. Maar aangezien de Duitse bezetter de brug in de Schijndelsedijk had opgeblazen, stokte daar de opmars. Optrekken vanuit het zuiden, via de Dommelbrug in de Eindhovenseweg was ook geen optie, omdat ook die door dynamiet was vernield. En ook de Zwaanse Brug in het centrum moest het ontgelden...
In Boxtel zelf hadden de inwoners inmiddels lucht gekregen van de Engelse troepen aan de overkant van het kanaal. Toch waren het de 106 Airbornes die als eerste bevrijders op die dinsdagavond het dorp binnentrokken. Zij waren door het plaatselijke verzet wekenlang verborgen gehouden op de Kampina. Pas nadat een Baileybrug over het Dommelkanaal was gelegd, kon de 51e Highland Division woensdagochtend 25 oktober met indrukwekkend materieel Boxtel bereiken.
Foto's: Piet van Oers (PvO) en Gerard Schalkx (GS).
