OUD-BOXTELAAR EVERT MEIJS MOLENAAR IN HAMONT-ACHEL
Graan malen en olie slaan in Napoleonmolen
MARC CLEUTJENS
Evert Meijs herinnert zich het moment dat hij pachter van de Napoleonmolen in Hamont-Achel werd als de dag van gisteren. Hij werd door toenmalig burgemeester Harrie Meeuwissen uitgenodigd om in het gemeentehuis van de kleine stad net over de grens bij Valkenswaard een glas 'schuimwijn' te komen drinken. Hij zette ook zijn handtekening onder een contract dat hem verplichtte om elk kalenderjaar tussen Kerstmis en oudejaarsdag een pachtsom van vijf Belgische frank bij de gemeenteontvanger contant af te rekenen.
Evert (64) woont alweer enkele jaren in Valkenswaard, maar emigreerde bijna twintig jaar geleden naar Hamont-Achel waar hij een leuke bezigheid naast zijn drukke onderwijsbaan zocht. Een bericht in de lokale krant trok zijn aandacht. Hamont-Achel maakte melding van een cursus om vrijwillig molenaar te worden. Na het behalen van het diploma zou deze molenaar de Napoleonmolen in de stad mogen pachten.
,,Ik besloot me aan te melden en ging op cursus in Gent. Na heel veel theorielessen en meer dan honderd praktijkuren op molens in de regio, behaalde ik mijn diploma in 2005", vertelt Evert die in zijn Boxtelse jaren tientallen heemkundige publicaties schreef. Als 'gebrevetteerd molenaar' meldde hij zich bij het stadsbestuur. Niet veel later was hij de eerste vrijwillige pachter van het monument.
'VRIJE MOLEN'
De geschiedenis van de Napoleonmolen gaat terug tot 1804. Boeren waren destijds verplicht hun graan aan te bieden bij banmolens in de regio. Dit was tegen het zere been van rondreizende handelaren uit Hamont-Achel en omgeving. ,,Ze trokken rond tot in Scandinavië en Rusland en verhandelden onderweg textiel, koper of paardenhaar waarmee borstels gemaakt werden", weet Evert. ,,Ze keerden na hun handelsreizen terug met een dikke portemonnee en besloten zelf een vrije molen te bouwen."
Daarmee doorbraken ze volgens de molenaar de macht van de ban- of dwangmolens. Omdat de vrije molen werd gebouwd in de Napoleontische tijd, werd deze naar de Franse keizer genoemd. Het metselwerk verraadt de Franse invloed. Niet alleen is het bouwjaar 1804 in de gevel te zien, ook de tekst AN XII. ,,Dat betekent Bouwjaar 12", legt Evert uit. ,,Met de stichting van de Eerste Franse Republiek in 1792 begon een nieuwe jaartelling."
AMBACHT VOORTZETTEN
Evert wilde molenaar worden om de molen in Hamont-Achel te behouden. De laatste beroepsmolenaar was al in 1968 gestopt en het stadsbestuur wilde de molen restaureren. ,,Het is belangrijk dat het ambacht in stand gehouden wordt", vindt de in Boxtel geboren en getogen 'mulder'. Uiteindelijk is het gelukt om de Napoleonmolen op te knappen en in bedrijf te houden. ,,Het stadsbestuur ondersteunt ons goed", glundert Evert. ,,We krijgen een overall en veiligheidsschoenen en zijn via de stad verzekerd."
Samen met oud-burgemeester Harrie Meeuwissen, Harry Wijnants en Harry Vandeweyer – 'De Drie Harry's' – vormt hij een team dat de molen elke eerste en derde zaterdag van de maand openstelt voor het publiek. Elke dinsdag wordt in de molen technisch onderhoud verricht. Op andere dagen zijn schoolklassen en andere belangstellenden op afspraak welkom. ,,We ontvangen ook bruidsparen die hier hun fotoreportage laten maken", lacht Evert. ,,En bussen met Chinese toeristen die binnen een halfuur een paar duizend foto's maken."
BOVENKRUIER
Een rondleiding met Evert is een lesje ambachtsgeschiedenis. Hij vertelt over de grote verbouwing van het monument in 1867. Toen werd de stenen molen vijf meter verhoogd. Om dezelfde molenkop te kunnen gebruiken, werden de muren kaarsrecht opgemetseld. ,,Deze molen is een bovenkruier", legt Evert uit. ,,Dat betekent dat alleen de molenkop op wieltjes kan meedraaien om de juiste windrichting te kiezen."
De activiteiten van de vier molenaars bestaan uit het malen van graan, het pletten van haver en het slaan van olie. De eindproducten zijn vrijwel altijd bestemd voor vee. Soms worden echter ook consumenten bediend. De molenaars persen olie uit zelf meegebrachte walnoten of malen boekweit waarmee pannenkoeken gebakken kunnen worden. ,,Vooral het slaan van olie uit koolzaad, raapzaad of lijnzaad is nu een zeldzaamheid", vertelt de molenaar.
VOORZICHTIG
Als liefhebber van het ambacht geniet Evert als de 25 meter lange wieken, de molenstenen en raderen draaien. Hij vertelt dat het molenaarschap lichamelijk zwaar kan zijn. ,,Je hebt te maken met moeilijk te bedwingen natuurkrachten. Met honderd vierkante meter zeil vang je heel veel wind. Om daarmee om te gaan, moet je weten, snappen én aanvoelen hoe je de molen moet bedienen. Je hoeft geen bange molenaar te zijn, maar wel een voorzichtige."
* * *
Meer weten over een bezoek aan de Napoleonmolen? Kijk op www.toerisme-hamont-achel.be.
