KEES VAN HOUTEN BRENGT NIEUW BOEK UIT
'Zolang ik leef, speur ik naar Bachs geheimen'
JAN HERMENS
Quaerendo invenietis, Johann Sebastian Bach en de muziekwetenschap, zo luidt de titel van Kees van Houtens nieuwe boek. ,,De Latijnse woorden betekenen 'zoekt en gij zult vinden'", verklaart de Boxtelse musicus en Bach-onderzoeker. ,,Die zinsnede geldt zeker voor mij. Ik heb de afgelopen decennia diverse ontdekkingen gedaan door te luisteren, partituren te analyseren, zorgvuldig te speuren naar details in de muziek van Johann Sebastian Bach."
Van Houten benadert de muziek van de Duitse grootmeester uit de barok op eigen wijze, met oog voor symboliek en verborgen lagen in de composities. Hij legt uit: ,,De moderne musicologie houdt zich louter bezig met objectief bronnenonderzoek en handelt vanuit een puur rationele invalshoek. Ik ga veel meer uit van de muziekwetenschap van de achttiende eeuw en daarvoor. Die is nog gestoeld op het gedachtegoed van Pythagoras. Kosmos, muziek en getal hingen daarin samen. Johann Sebastian Bach is niet voor niets in 1747 toegetreden tot de Societät der musikalischen Wissenschaften. De leden van die organisatie waren van de aloude principes doordrongen. Ze hielden er ook van elkaar muzikale puzzels voor te leggen. Om die op te lossen, moet je nagaan hoe zij dachten, hoe hun wereldbeeld was."
PYTHAGORAS
Muziek is een spel van getallen, merkte Pythagoras op. Het verhaal gaat dat hij met behulp van een snaar de getalsverhoudingen van octaaf, kwint en andere intervallen registreerde. Ook gold de opvatting dat de planeten door hun bewegingen trillingen (tonen) en ritmen voortbrachten, de zogenaamde Harmonie der Sferen. Van Houten: ,,Mensen schreven aan het heelal een wiskundige ordening toe. Diezelfde structuren pasten ze toe in composities, of in bouwwerken."
KRUISVORM
Vorsend in noten en teksten, ontdekte Van Houten onder andere een kruisvorm in de Matthäus-Passion. ,,De gedachte van het kruis bestond al eerder, maar de uitwerking klopte nog niet. Als je volgens mijn inzichten een staander en een dwarsbalk over de delen van Bachs meesterwerk legt, dan is de vorm zo perfect in balans, dat kan geen toeval zijn. Keiharde bewijzen voor mijn bevindingen kan ik niet altijd leveren, steekhoudende argumenten wel. Mijn nieuwe boek vormt een soort overzicht van meer dan 45 jaar onderzoek. Ik behandel tal van muzikale voorbeelden, beschrijf hoe ik tot een aantal bijzondere vondsten gekomen ben, citeer bekende muziekwetenschappers en plaats kanttekeningen bij hun conclusies."
Onder musicologen heerst nog wel eens scepsis ten aanzien van Van Houtens boeken. Musici zijn doorgaans positief. ,,Ik ontvang veel goede reacties van mensen die Bachs werken spelen. Zij begrijpen de wijze waarop ik naar zijn composities kijk. De muziek van Johann Sebastian Bach bevat zoveel moois, er liggen zeker nog geheimen tussen de noten verscholen. Zolang ik leef, blijf ik zoeken. Want wie zoekt..."
Van Houten presenteert zijn vijftiende boek zaterdag 11 mei om 10.30 uur in de Sint-Catharinakerk in Eindhoven. De toegang tot de presentatie is gratis. Een ensemble onder leiding van Ruud Huijbregts verleent muzikale medewerking. Quaerendo invenietis is niet in de boekhandel te verkrijgen, belangstellenden kunnen exemplaren bestellen bij de auteur via e-mail: k.vanhouten@home.nl.