PLANNEN VOOR GROOTSCHALIG ONDERZOEK IN LIEMPDE, GEMONDE EN ESCH
Iedereen archeoloog in z'n eigen dorp...
PÅL JANSEN
Vier universiteiten uit Nederland, Engeland, Polen en Tsjechië starten in de zomer van 2019 een drie jaar durend archeologisch onderzoek in dorpen en buurtschappen. In ieder geval in Liempde, Esch, Gemonde en waarschijnlijk Boxtel. Bijzondere aan dit project: inwoners kunnen deel uitmaken van het onderzoeksteam. Arnold van den Broek van de betrokken heemkundestichting Kèk Liemt en een van de onderzoekers, Johan Verspay van de Universiteit van Amsterdam (UvA) leggen uit...
,,De goedkeuring voor het project duurde twee jaar", weet Van den Broek. ,,In Engeland vond al zoiets plaats." Hij verwijst naar het currently occupied rural settlements-project (CORS) van de Universiteit van Cambridge. Tien jaar lang duurde dit monsteronderzoek. ,,Dat startte in 2004 en liep een beetje uit de hand", gniffelt Verspay. ,,Uiteindelijk werd heel East Anglia (bijna 2,5 keer zo groot als Noord-Brabant - red.) in kaart gebracht."
Zo werd de historie van de dorpen, buurtschappen en de omgevingen beschreven. Uiteindelijk deden duizenden bewoners mee aan het project. 'Gemeenschapsarcheologie' wordt het genoemd.
ACHTERTUIN
,,We hebben slechts een beperkt beeld van de nog bestaande dorpen en gehuchten in Europa", legt Verspay uit. Archeologische onderzoeken in bebouwd gebied komen minder vaak voor. Meestal alleen voorafgaand aan bouwprojecten, zoals nu op de Boxtelse Markt gebeurt. Aan het beperkte beeld willen de onderzoekers iets doen, want momenteel is dat een 'historisch en archeologisch probleem', aldus Verspay. ,,Eigenlijk is het lastig om bij mensen in de achtertuin te komen. Maar toen bedachten we het om te zien als een buitenkans: door bewoners op ontdekkingsreis te nemen door hun dorp."
Bij mensen die mee willen doen, wordt een proefputje in de tuin geslagen van ongeveer één bij één meter. Hoe meer mensen er per dorp meedoen, hoe beter het beeld ervan wordt. Verspay: ,,Iedereen kan met een korte instructie er zo aan meedoen. Belangrijk is dat we dezelfde methodiek aanhouden, maar die is vrij eenvoudig te volgen." Deskundige archeologen begeleiden het proces.
Voor het onderzoeksteam is het een nieuwe aanpak, dus nog niet alles kan concreet worden uitgewerkt. Verspay: ,,Er is geen draaiboek. In Engeland liep het fantastisch, maar we moeten bekijken hoe het hier vorm gaat krijgen. Er komen ongetwijfeld onvoorziene zaken voorbij."
KèK LIEMT
Veel heemkundeclubs in de regio toonden al interesse in het onderzoek. Kèk Liemt was er als eerste bij. Van den Broek: ,,De vraag kwam twee jaar geleden hoe dorpen zijn ontstaan en waarom ze zijn zoals ze zijn. We hebben hier ook nog redelijk veel ongeschonden gebied (ideaal voor archeologie - red.)." Dan, lachend: ,,In Liempde kennen we dan ook een traditie dat we alles oud houden."
Een team van zeker tien tot vijftien onderzoekers van de UvA, University of West Bohemia (Tsjechië), Adam Mickiewicz Society (Polen) en de University of Lincoln (Engeland) zullen in deeltijd werken aan het project. Voor het Nederlandse deel is tot nog toe een bedrag vergaard van 250.000 euro, dat de naam Community Archaeology Rural Excavations (CARE) draagt. Officieel start CARE in februari, maar de uitvoering zal naar verwachting komende zomer beginnen.
Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden via care-fgw@uva.nl, ontwikkelingen zijn te volgen op de Facebookpagina CARE Netherlands. (Foto: Pål Jansen).