OUD-BOXTELAAR EN (INTER)NATIONAAL TOONAANGEVEND MUSICUS HOUDT LEZING GENOOTSCHAP 'ARS VIVENDI'
Jan Willem de Vriend vertelt over taal van muziek
HENK VAN WEERT
Wie Jan Willem de Vriend een vraag stelt over klassieke muziek, boort een aangename spraakwaterval aan. Interessante weetjes, grappige voorvallen of doorwrochte verhandelingen over de grote Europese componisten en de werken die zij schreven. Niet voor niets zat de internationaal bekende dirigent en violist regelmatig aan tafel in De Wereld Draait Door, bij Pauw & Witteman en in Podium Witteman. Ook maakte hij naam met de tv-hit Het Orkest van Nederland. In oktober komt hij naar zijn vroegere woonplaats Boxtel en vertelt hij in de protestantse kerk over de taal van muziek. Dat doet de maestro op uitnodiging van het plaatselijk cultureel genootschap Ars Vivendi.
Toen Jos Crusio, Marc Hoying en Norbert Klok van Ars Vivendi de vraag stelden om een lezing te komen houden tijdens een van de lezingen die zij jaarlijks organiseren, hoefde De Vriend niet lang na te denken. Een groot deel van zijn jeugd bracht hij in Boxtel door en hij keert er graag weer terug. De musicus trad er eerder op met het door hem in 1982 opgerichte orkest Combattimento Consort Amsterdam, dat tot 2014 bestond en was gespecialiseerd in barokmuziek uit de periode tussen 1600 en 1800. Het ensemble verzorgde met De Vriend als artistiek leider wereldwijd optredens.
ANGELASCHOOL
,,Sinds mijn ouders zijn overleden, kom ik niet meer zo heel vaak in Boxtel. Mijn zus woonde er tot voor kort, maar is naar 's-Hertogenbosch verhuisd. Een van mijn drie broers woont nog wel in hier, in Liempde", vertelt De Vriend als hij vanuit Amsterdam op doorreis naar een concert in Duitsland een stop maakt in het dorp waar hij in 1973 vanuit Leiden verzeild raakte. Zijn vader had een nieuwe werkkring gevonden in Eindhoven en koos voor zijn gezin Boxtel als woonplaats.
Op de Angelaschool maakte De Vriend ergens halverwege het schooljaar zijn entree in de vijfde klas van meester Cor Teunis. Het was de klas waarvan ook de auteur van dit artikel deel uitmaakte. De nieuwkomer had best moeite om zich aan te passen. Leren was bovendien niet zijn sterkste kant en al snel ontpopte De Vriend zich als een 'etterbakkie' zoals hij het zelf in ooit omschreef in een eerder interview met deze krant.
Maar het lukte leerkracht Teunis om De Vriend ervan te doordringen dat hij toch echt iets moest doen op school om ooit iets te kunnen bereiken. In rap tempo werd een onderwijsachterstand weggewerkt. ,,Tja, terugkijkend moet ik stellen dat ik enorm veel aan Cor te danken heb. Ook op gebied van muziek. Ik weet nog dat hij in de klas 'An der schönen blauen Donau' liet horen. Het was de enige muziekles die als kind op school kreeg en ik was meteen verkocht..."
Op het terras van café De Kerk vertelt De Vriend dat hij als zevenjarig ventje al muziek wilde leren, maar dat zijn ouders hem daarvoor nog wat te jong vonden. Toch belandde hij uiteindelijk op de toenmalige Streekmuziekschool, de voorloper van de in 2015 failliet verklaarde stichting Meierijse Instituten voor Kunsteducatie (MIK). ,,Dat was in die dagen een heel actief opleidingsinstituut onder leiding van directeur Joop Felix. Er werden veel talenten afgeleverd, waarvan ik er één ben", weet De Vriend.
Dat de muziekschool drie jaar geleden ophield te bestaan, hoort de de maestro nu pas. ,,Het gebeurt overal in het land. Erg jammer vind ik. Muziekonderwijs stimuleert op positieve wijze de hersenen. Bovendien vraag ik me af of tienjarigen nu nog de kansen krijgen zich muzikaal te ontplooien zoals ik die kreeg."
Op zeventienjarige leeftijd werd De Vriend toegelaten tot het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam. Muziek was destijds al zijn passie en dat is nooit veranderd. Hij was twaalf jaar chef-dirigent van het Orkest van het Oosten in Enschede, tegenwoordig vooral bekend als 'huisorkest' van de dirigeerwedstrijd Maestro op tv. Momenteel vervult hij die functie bij het Residentie Orkest in Den Haag en vanaf oktober ook bij de Philharmoniker van Stuttgart. Daarnaast is hij eerste gastdirigent bij symfonieorkesten in Barcelona en Lille en regelmatig staat hij op de bok bij het Koninklijk Concertgebouworkest, Philharmonie Zuid-Nederland en tal van andere muziekgezelschappen.
In het interview dat deze krant in 2000 publiceerde, kenmerkte De Vriend zichzelf als een 'ontzettende ouwehoer'. ,,En dat spreekt goede muzikanten aan. Ik heb altijd gezocht naar de achtergronden van de muziek: waarom is iets op een bepaalde manier geschreven." Daarover vertelt de dirigent honderduit tijdens repetities. ,,Orkestleden putten daaruit inspiratie. De nootjes kennen ze wel, maar het gevoel hè: daar draait het om", stelde hij destijds.
OPRUIEND
De Vriend vertelt nog altijd graag over klassieke muziek, zo geeft hij aan. ,,Op die manier probeer ik mensen die niet zo snel een concertzaal of theater bezoeken over de drempel te trekken." In Boxtel zal gaat de musicus onder meer ingaan op het feit waarom muziek gevaarlijk kan zijn. In de tijd van Mozart werd diens muziek bijvoorbeeld door de aristocratie in Wenen als opruiend beschouwd. De opera 'La Nozze di Figaro' mocht na tien keer niet meer uitgevoerd worden in de theaters. Wij kunnen ons dat vandaag de dag misschien niet meer voorstellen. Er ontstaat hooguit commotie over een clip van Madonna of zo. Maar popmuziek is lang niet zo veelzeggend als klassieke muziek in het verleden was."
Tijdens zijn voordracht bij Ars Vivendi vertelt De Vriend over muziek vanaf de ontdekking van de zwaartekracht tot aan de uitvinding van de eerste auto's. Zonder enige theoretische voorkennis kunnen bezoekers een nieuwe manier van luisteren ontwikkelen aan de hand van werken van onder anderen Monteverdi, Bach, Beethoven en Stravinsky.
KAARTEN BESTELLEN
De lezing door Jan Willem de Vriend in de protestantse kerk (Clarissenstraat 18) begint zondag 21 oktober om 14.00 uur. Er is nog een beperkt aantal toegangskaarten. Wie een entreebewijs wil reserveren, kan 7,50 euro (inclusief hapje en drankje) overmaken naar Ars Vivendi, IBAN-nummer NL59 KNAB 0255 7851 27 ten name van J.W.M. Crusio onder vermelding van 'Jan Willem de Vriend'.
ZATERDAG MATINEE IN SERIE KERKCONCERTEN BOXTEL
Tommy van Doorn bespeelt vier orgels
én de beiaard van Sint-Petrusbasiliek
HENK VAN WEERT
Tijdens de reeks kerkconcerten in de Sint-Petrusbasiliek is het zaterdagmiddag 8 september de beurt aan Tommy van Doorn. De musicus bespeelt er vanaf 14.00 uur niet alleen het majestueuze Smitsorgel, maar beroert er ook de klavieren van de drie kleinere orgels. Bovendien beklimt hij, in het kader van Open Monumentendag, de Sint-Petrustoren om het carillon te laten klinken.
De 27-jarige Van Doorn, die in Schijndel woonachtig is maar in Boxtel en Liempde opgroeide, studeerde orgel en piano aan Fontys Conservatorium in Tilburg. Hij is sinds 2012 de vaste organist van de Boxtelse basiliek. Bovendien studeert hij musicologie aan de Universiteit Utrecht en volgt hij carillonlessen aan de Nederlandse Beiaardschool in Amersfoort. Dit jaar werd Van Doorn benoemd tot beiaardier van het vorig jaar gerestaureerde carillon in de Petrustoren. Hij speelt dus een echte 'thuiswedstrijd'.
Die begint op het Verschueren-orgel, dat hij ook elke zondag bespeelt om het Sint-Petruskoor te begeleiden tijdens de hoogmis. Op dat instrument klinken enkele lichte en speelse delen uit een neobarok-werk van de Duitse componist Hugo Distler (1908-1942). Hierna schuift Van Doorn aan het klavier van twee verschillende harmoniums. Daarop klinken composities van de Fransman Louis Vierne (1870-1937) en de Duitser Sigfrid Karg-Elert (1877-1933).
STOERE KANT
Op het grote, in 1842 gebouwde Smitsorgel vertolkt Van Doorn een toccata van zowel Johann Pachelbel als Bernardo Pasquini, die beiden in de 17e eeuw leefden. In het ene komt de stoere kant van het orgel fraai tot uiting, in het andere wordt op aansprekende wijze gebruik gemaakt van het gezang van de koekoek. Het concert eindigt met enkele delen uit 'L'organiste moderne' van de 19e-eeuwse toondichter Louis Lefébury-Wély.
De orgelbespelingen in de Sint-Petrusbasiliek worden georganiseerd door de Stichting Kerkconcerten Boxtel. Het matineeconcert van komende zaterdag is gratis toegankelijk. Het volgende optreden vindt plaats op zondag 23 september als Bert den Hertog te gast is.
Vanwege Open Monumentendag is de middeleeuwse kerk aan de Oude Kerkstraat in Boxtel zaterdag 8 september geopend van 13.00 tot 17.00 uur. Om 13.00, 15.00 en 16.00 uur bespeelt Van Doorn het carillon. Publiek mag mee klokkentoren in om de beiaardier aan het werk te zien en uitleg van hem te krijgen.
FOTO LINKS: Tommy van Doorn in actie op een van de harmoniums die in de Boxtelse Sint-Petrusbasiliek staan opgesteld. (Foto: Albert Stolwijk, 2017).
