RIVM-RAPPORT LEIDT IN BRABANT TOT ONDERSTEUNINGSTEAM
Luchtvervuiling: ingewikkelde kwestie
ANNELIEKE VAN DER LINDEN
De gemeente Boxtel is, ten opzichte van ander delen in Nederland, niet het gebied met de grootste veehouderijdichtheid. De verspreiding van ammoniak en fijnstof kan echter behoorlijk ver reiken. Uit allerlei onderzoeken, waaronder de omvangrijke studie 'Veehouderij en gezondheid omwonenden', blijkt dat agrarische bedrijven positieve én negatieve gezondheidseffecten hebben op omwonenden. Landelijke maatregelen laten nog even op zich wachten, maar in Noord-Brabant is al wél actie ondernomen.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, de Universiteit Utrecht (IRAS), Wageningen University en het NIVEL (Netherlands institute for health services research) sloegen twee jaar geleden de handen ineen om onderzoek te doen naar de gezondheidseffecten van veehouderijen op omwonenden. ,,Nederland is een dichtbevolkt gebied, wat mensen én dieren betreft. En dat kan problemen opleveren", zei onderzoeker Dick Heederik van de Universiteit Utrecht maandagavond tijdens een bijeenkomst over de resultaten van het rapport in restaurant Molenwijk.
Huisartsgegevens van 110.000 patiënten in het onderzoeksgebied (oostelijk deel van Noord-Brabant en in Noord-Limburg) werden onder de loep genomen, daarnaast hebben 15.000 mensen een vragenlijst ingevuld. Van dit aantal ondergingen 2.500 personen een medisch onderzoek dat bestond uit onder meer een bloedtest en longfunctiemeting. Ook Boxtel diende als onderzoekslocatie, daar hebben 170 personen in gemeenschapshuis De Rots deelgenomen aan het medisch onderzoek.
LONGONTSTEKING
Uit het zogenoemde VGO-onderzoek kan een aantal conclusies worden getrokken, stelt onderzoeker Heederik. Zo hebben mensen die rondom veehouderijen wonen, minder astma en allergieën. ,,Onze aanname is dat zij veel blootgesteld worden aan micro-organismen. Dit kan een beschermend effect hebben." Daar staat tegenover dat mensen met COPD in de omgeving rond agrarische bedrijven, daar vaker en/of ernstigere complicaties van hebben. Ook is er een verband gevonden tussen wonen nabij veehouderijen en een verlaagde longfunctie.
Niet alleen dichtbij agrarische bedrijven, ook in het hele gebied op momenten dat de concentratie van ammoniak in de lucht hoog is. Ook blijkt uit het onderzoek dat er meer longontstekingen voorkomen in het onderzoeksgebied dan in de rest van het land. Er is een verband gevonden tussen pluimveehouderijen binnen 1 kilometer afstand van de woning en een licht verhoogde kans op longontsteking. Daarvan zijn mogelijk 150 gevallen van longontsteking vermijdbaar bij afwezigheid van pluimveebedrijven. ,,Er is behoefte aan verder onderzoek, onder meer naar fijnstof die afkomstig is van veehouderijen", aldus Heederik. ,,Die vraagt ligt nu in Den Haag. Binnenkort is er een Kamerdebat over het VGO-onderzoek."
KLAAR ALS EEN KLONTJE
Juist die vermijdbaarheid van ziektes is voor de onderzoeker Heederik reden dat er actie moet worden ondernomen. ,,Luchtvervuiling is ingewikkeld. Ik realiseer me dat we te maken hebben met verschillende sectoren waarmee gesproken moet worden. Dat gaat jaren duren. Maar dát er iets moet gebeuren, is voor mij zo klaar als een klontje. De ambities rondom de uitstoot van ammoniak zijn altijd behoorlijk bescheiden geweest. Dat dit nu in relatie staat met gezondheid, doet de discussie mogelijk kantelen."
Het VGO-onderzoek en enkele andere rapporten die vorige zomer verschenen, zorgden ervoor dat in Noord-Brabant een ondersteuningsteam veehouderij en volksgezondheid is opgericht, bestaande uit de provincie, GGD, de drie omgevingsdiensten van Noord-Brabant en vertegenwoordigers van de gemeenten. Het initiatief heeft een tijdelijk toetsingskader opgesteld voor pluimvee- en varkenshouderijen tot er landelijk beleid is vastgesteld. Plannen van veehouders die risico vormen voor verhoogde emissies van endotoxinen (deeltjes die in de fijnstof van veehouderijen voorkomen), worden getoetst door middel van berekeningen, gebaseerd op landelijke berekeningen. ,,Naar ons idee is dit een goed middel, het maakt risico's van nieuwe plannen concreet", legt Giepmans uit. Mocht er een verhoogd risico zijn, dan vindt een overleg tussen de veehouder en de gemeente plaats. Opties zijn het aanpassen van de plannen, vrijwillig aanhouden (uitstellen) of weigeren.
Op de vraag van een veehouder tijdens de bijeenkomst in Molenwijk of het toetsingskader wel rechtsgeldig is, gaf Giepmans aan dat vergunningen wel degelijk geweigerd kunnen worden met een onderbouwing. ,,We kunnen onze ogen niet sluiten voor de resultaten van de gezondheidsonderzoeken en hebben actie ondernemen. Als we naar de onderzoeksgegevens verwijzen, in combinatie met berekeningen, is weigeren juridisch mogelijk."
FOTO BOVEN: Om de negatieve effecten van de uitstoot van veehouderijen op de gezondheid van omwonenden terug te dringen, is in de provincie een ondersteuningsteam opgericht. Zij hebben een notitie opgesteld waarmee gemeenten kunnen bepalen of een nieuw plan van een veehouder aan de eisen voldoet. (Foto: Annelieke van der Linden).
Puntjes op de i bij herinrichting Markt Boxtel
Centrumwethouder Eric van den Broek van de gemeente Boxtel hoopt op 31 januari het definitieve herinrichtingsplan voor de Markt te laten vaststellen door het college van B. en W. Vorige week heeft hij met belanghebbenden en mensen die een inspraakreactie indienden de laatste aanpassingen besproken.
Eind maart vorig jaar gaf de gemeenteraad al zijn zegen aan de nieuwe invulling van het marktplein in hartje Boxtel. Daar verdwijnt het merendeel van de parkeerplaatsen. De Markt moet een aantrekkelijke verblijfsruimte worden.
In november sprak wethouder Van den Broek in deze krant nog de verwachting uit dat B. en W. vóór de jaarwisseling het definitieve plan zou kunnen vaststellen. H+N+S Landschapsarchitecten had echter meer tijd nodig om de laatste aanpassingen te verwerken, meldde de wethouder desgevraagd.
Waar je nu nog een rondje kunt rijden op de Markt, verdwijnt die mogelijkheid in de toekomst. Automobilisten kunnen nog maar van één kant het plein oprijden om het aan de andere zijde weer te verlaten. Welke rijrichting gekozen wordt, was de voorbije maanden van van de discussiepunten. Naast de plekken voor fietsparkeren en het al dan niet rooien van de platanen.