Beiaardier: deejay avant la lettre...
Meerdere keren per week beklimt Tommy van Doorn (26) de wenteltrap in de Sint-Petrustoren om het balkon van de Boxtelse basiliek te bereiken en het befaamde Smitsorgel te bespelen. Nog voordat hij zijn studie aan Fontys Conservatorium cum laude afrondde, werd hij immers benoemd tot titulair organist van het middeleeuwse rijksmonument.
Van Doorn hoopt in de toekomst echter nog eens een trede hoger te klimmen. Om precies te zijn: 163 treden in totaal. Want die zijn nodig om de bovenste torenzolder te bereiken. Daar bevindt zich, verscholen achter de wijzerplaten aan de buitengevel, het in de jaren zestig van de vorige eeuw geïnstalleerde carillon.
De organist volgt momenteel een studie aan de Nederlandse Beiaardschool in Amersfoort, onderdeel van het conservatorium in Utrecht en de enige vakopleiding ter wereld voor carillonbespelers. Maar voordat Van Doorn het carillon überhaupt kan gáán bespelen, dient het gerestaureerd worden. Want na een blikseminslag in 2011 zwijgt de beiaard in alle toonaarden... Vorige week werd bekend dat die opknapbeurt komende maanden wordt uitgevoerd. Met de Heilig Bloedprocessie moet het klokkenspel weer klinken.
DAVID BOWIE
,,Vaak zijn het pianisten en organisten die besluiten een opleiding tot beiaardier te gaan volgen", vertelt Van Doorn. In zijn achterhoofd liep hij al langer met het idee rond om deze studie ooit nog eens te gaan volgen. ,,Nadat ik door het bestuur van de Heilig Hartparochie was gevraagd of ik interesse zou hebben om beiaardier te willen worden en ook anderen in het muziekwereldje erop aandrongen, besloot ik me in te schrijven voor de studie. Sinds maart volg ik samen met vier anderen lessen in Amersfoort. Daar krijgen we les op een speeltafel die verbonden is met een xylofoon. Eén keer in de maand gaan we een toren in om een échte beiaard te bespelen."
Een beiaard of carillon, de begrippen worden door elkaar gebruikt, is een typisch instrument uit de lage landen. ,,In de Verenigde Staten zie je ook wel eens, maar dan vrijwel nooit in een kerk of stadhuis zoals in Nederland en België. ,,Het oudste carillons dateren uit de vroege 17e eeuw; vanaf dat moment lukte het om gestemde klokken te gieten. Tijdens de gouden eeuw gold een beiaard vooral als statussymbool. ,,Er zijn oude rekeningen bekend waarin een stad aan een klokkengieter letterlijk opdracht gaf om een grotere beiaard te bouwen dan een concurrerende stad", grinnikt Van Doorn. ,,Maar de beiaardier was ook een deejay avant la lettre. Ze speelden in op de actualiteit en dat gebeurt nog steeds. Toen in januari van dit jaar David Bowie overleed, hoorde je diens muziek uit diverse torens galmen..."
EENVOUDIG INSTRUMENT
Het bespelen van een beiaard en orgel is niet te vergelijken, benadrukt Van Doorn. ,,Waar je op een kerkorgel heel complexe stemmenweefsels kunt maken en het mogelijk is een compleet orkest te laten klinken, is een beiaard vooral een eenvoudig instrument." Met zijn vuisten hamert Van Doorn op de stokken die als orgel- of pianotoetsen zijn gerangschikt op de speeltafel. Onder hem hangen in een zware eikenhouten klokkenstoel onder meer de vier grote luidklokken die de basis vormen van de in 1968 gebouwde beiaard. Boven de beiaardier hangt het merendeel van de overige 44 klokken die werden gegoten door de wereldberoemde klokkenmakers van Petit & Fritsen in Aarle-Rixtel. Deels is de mechaniek al ontmanteld in voorbereiding op de voorgenomen restauratie.
Het Boxtelse carillon omvat vier octaven, maar voor niet alle tonen is er een aparte klok. En dus moet de bespeler vaak door samenklanken van meerdere klokken de juiste toon proberen te benaderen. ,,Maar het is wel een heel directe speelwijze. En elke keer als je een carillon bespeelt, moet je de mechanische overbrenging bijstellen waarmee de klokken worden aangeslagen (zie foto - red.). Als gevolg van weersinvloeden bovenin de kerktoren zet het metaal uit of krimpt het." Toch trekt de eenvoud van het instrument de organist aan. ,,Het verruimt mijn blik als musicus."