HISTORICUS BESCHRIJFT LEVEN EN WERK KUNSTSCHILDER
Biografie Jan Kruijsen in de maak
HENK VAN WEERT
Opgegroeid op de plek in Liempde waar in 1874 Jan Kruijsen het levenslicht zag, raakte historicus Frank van Doorn elf jaar geleden geïnteresseerd in het leven en werk van de kunstschilder. ,,Er is weinig over hem geschreven en wát er is, is ongeordend, incompleet en nooit gebundeld. En sommige publicaties spreken elkaar tegen. Dus werd het tijd voor een biografie." Het manuscript daarvan ligt bij een uitgever; Heemkunde Boxtel, waarvan Van Doorn bestuurslid is, wil het boek eind volgend jaar uitgeven.
De Liempdse heemkundige Jan van de Sande traceerde in 2005 de geboorteplek van Jan Kruijsen. Een jaar later werd in de gevel van de dubbele woning aan de Hoekstraat in de Liempdse buurtschap Vrilkhoven een gedenksteen geplaatst door toenmalige burgemeester Jan van Homelen en Frits Speetjens van museum Kruysenhuis in buurgemeente Oirschot dat veel documentatie van Jan Kruijsen heeft. En vooral schilderijen van diens bekendere zoon Anton.
Jan Kruijsen groeide op in Lennisheuvel. De boerderij waar hij met zijn ouders woonde, staat er nog altijd: het is, vanaf de kerk gezien, de eerste hoeve aan de rechterkant voorbij gemeenschapshuis De Orion. ,,Mensen in Boxtel kennen Kruijsen vooral van de straatnaam, maar verder is er weinig over hem bekend. Daar komt met deze gedetailleerde levensbeschrijving verandering in. Ik plaats de schilder in zijn tijd en omgeving", vertelt Van Doorn. Hoewel hij aanvankelijk niet veel van de katholieke kerk moest hebben, zag Kruijsen 'het licht' na een ontmoeting met een pater in het klooster van de 'Rooi Harten' in Tilburg. ,,Op zijn eigen manier werd hij een ijverig, welhaast fanatiek katholiek. En dat is hem lang niet altijd in dank afgenomen door de kunstkenners", aldus de historicus.
DRIE CATEGORIEËN
De schilderijen van Jan Kruijsen zijn onder te verdelen in drie categorieën", weet Van Doorn. ,,Landschappen, portretten en religieuze voorstellingen. Vooral de landschappen en portretten worden gewaardeerd. Maar als autodidact heeft Kruijsen nooit écht erkenning gekregen van de officiële kunstwereld. Dat is ook wel begrijpelijk aangezien de kwaliteit wisselend is. Jan Kruijsen heeft veel rondgezworven en leidde een armoedig bestaan. En hij gebruikte lang niet altijd hoogwaardige verf en doeken om zijn schilderijen te maken. Sommige voorstellingen werden zelfs op zachtboard geschilderd en hebben de tand des tijds niet doorstaan."
Jan Kruijsen, die in 1938 overleed, schilderde zo'n 3.500 voorstellingen. In het verleden werd hij wel eens afgeschilderd als een onvolprezen genie, maar tegenwoordig wordt daar toch wat genuanceerder over gedacht. ,,Door zijn leven als bohemien heeft de schilder zijn kinderen veel ellende bezorgd. Het gezin leidde een schrijnend bestaan. Met zijn vrouw kreeg Kruijsen vijftien kinderen, waarvan er slechts zeven volwassen zijn geworden..."
KUNSTBOEK
Van Doorn, die afgestudeerd historicus is, benadrukt dat de biografie over Jan Kruijsen vooral een kunstboek wordt, niet zozeer een heemkundige publicatie: ,,Ik ben weliswaar geen kenner in de zin van een expert die dagelijks met kunst bezig is. Wel heb ik tijdens mijn studie voldoende kunsthistorische kennis opgedaan om me comfortabel op dat vlak te begeven. In het boek besteed ik veel aandacht aan de context waarin Kruijsen leefde en werkte. Zijn kunst en kunstenaarschap kan namelijk veel beter begrepen worden als we die plaatsen tegen de achtergrond van de sociaal-maatschappelijke veranderingen van rond 1900."
BOVENSTE FOTO: Een manshoog schilderij van Jan Kruijsen hangt tegenwoordig in museum MuBo. Het stelt het Heilig Bloedwonder voor in de Sint-Petrusbasiliek. Het doek werd in 2010 uit het voormalige museum Gaudéte gehaald en maakte deel uit van de indrukwekkende collectie volksdevotionalia die wijlen Ben van der Ven bijeenbracht. (Foto: Gerard Schalkx).
