Archiefonderzoek naar Gerritshoeve aan Liempdse Broekdijk
Verleden van De Scheeken op papier
Lonneke Hoondert
Stichting Kèk Liemt en Natuurwerkgroep Liempde deden recent een oproep om illustraties en foto's van de reeds verloren gegane Gerritshoeve aan de Liempdse Broekdijk in te sturen voor een publicatie. Dit schrijven zal echter niet enkel de geschiedenis van deze boerderij vertellen. ,,Het gaat vooral over de historie van natuurgebied De Scheeken", onthult Ger van den Oetelaar. Hij doet namens de twee organisaties het archiefonderzoek en zal het boek gaan schrijven.
Hoewel de rol van De Scheeken in de wederopbouw van Nederland na de Tweede Wereldoorlog een belangrijke pijler van de publicatie vormt, schrijft Van den Oetelaar ook over de vroege geschiedenis. ,,Al in de veertiende eeuw worden verschillende stukken grond in het natuurgebied in beheer gegeven aan verschillende gemeenschappen." Die gemeenschappelijke gronden, onder bewind van het dorpsbestuur, leidden tot Rijdende Rechter-taferelen. ,,De naam Scheeken komt van schei-eik. Er stond vermoedelijk een boom die de grens met drie gemeenschappen aangaf. Door de eeuwen heen is er behoorlijk veel geprocedeerd, met name over de gemeentelijke begrenzingen en rechten. Erg boeiend", aldus Van den Oetelaar.
Landschapsplan
De Rijkdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) gaf drie jaar geleden de Atlas van de Wederopbouw uit en wees daarin De Scheeken, dat nu beheerd wordt door Brabants Landschap, aan als één van de dertig voorbeelden van wederopbouwprojecten. Uiteraard spraken de bewoners van het gebied in die tijd niet van het begrip 'wederopbouw', maar dat er enige reuring ontstond na de oorlog staat vast.
Al aan het einde van de jaren dertig maakte het ministerie plannen om via ruilverkaveling de versnipperde percelen - kleine akkertjes, weilanden en bosgebied - groter te maken. Dat project, een soort landschapsarchitectuur avant la lettre, werd na de oorlog opgepakt. Het stond model voor landschapsplannen voor de wederopbouw die volgde. ,,Nooit meer een hongerwinter. Dat was het uitgangspunt", aldus Van den Oetelaar. Stukken grond werden omgevormd om de landbouwproductie te verhogen. Ook werden nieuwe woningen gebouwd in De Scheeken.
,,De Scheeken is één van de eerste voorbeelden van landschapsarchitectuur na de oorlog", vertelt Van den Oetelaar. ,,Het natuurgebied was toen al van zeer hoogwaardige kwaliteit." Hoewel de percelen inderdaad ruimer werden, bleef de oorspronkelijke structuur van De Scheeken - die zich door de eeuwen heen had gevormd - goed geconserveerd.
Gerritshoeve
De inmiddels gesloopte Gerritshoeve aan de Broekdijk en ook de nog bestaande Annahoeve in het voormalig broekgebied de Goossen Bunder liggen midden in het wederopbouwgebied. De boerderijen werden allebei begin 1900 gesticht - de Gerritshoeve werd in 1913 gebouwd door de familie Gerritzen - en de eigenaren en pachters maakten de wederopbouw van dichtbij mee. Dat de Gerritshoeve, hoewel inmiddels verdwenen, haar rechtmatige plaats inneemt in de ongeveer honderd pagina's tellende uitgave is dus niet zo verwonderlijk.
De Gerritshoeve werd overigens ook letterlijk weer opgebouwd. In het najaar van 1944 was het pand beschadigd geraakt tijdens de bevrijding. In 1992 verdween de hoeve toen ook het laatste stuk van de vervallen boerderij gesloopt werd. ,,Dit ten dienste van de natuur ter compensatie voor de verdubbelde spoorbaan Best-Boxtel", zegt Van den Oetelaar.
Publicatie
Doordat De Scheeken naast een rijke culturele historie ook een fraaie landschapsgeschiedenis kent, sloegen Natuurwerkgroep Liempde en heemkundekring Kèk Liemt de handen ineen voor de totstandkoming van het boek. ,,De natuurwerkgroep werkt actief in De Scheeken en onderzoekt onder meer de invloed van de mens op het gebied, daarom is zij nadrukkelijk betrokken bij het project."
Aan de publicatie wordt op dit moment nog hard gewerkt. Van den Oetelaar is op zoek naar relevante foto's en illustraties van de Gerritshoeve. Die kunnen vanaf 29 augustus elke maandag tussen 19.30 en 21.30 uur ingescand worden in de heemkamer in het oude raadhuis. De afbeeldingen mogen ook thuis gescand worden en via e-mail aangeleverd worden: info@kekliemt.nl. Meer informatie over het project is op te vragen bij de schrijver zelf via telefoonnummer (0411) 63 20 43 of via e-mail: vandenoetelaar@wxs.nl.
FOTO BOVEN: In tegenstelling tot de Gerritshoeve aan de Broekdijk heeft de Annahoeve aan de Goossen Bunder de tand des tijds doorstaan. Beide boerderijen bevonden zich na de Tweede Wereldoorlog midden in wederopbouwgebied. (Foto: Albert Stolwijk). Inzetje: beeld van de Gerritshoeve vlak voor de sloop in 1992. (Archief Ger van den Oetelaar).
