OP WEG NAAR MONUMENTENDAG - DEEL 4: 'DE HALFGALG' OP DE GRENS VAN BOXTEL EN LIEMPDE
Restauratie dwarsdeelschuur, levenswerk op Onrooi
MARC CLEUTJENS
Bart en Sanne van Gils hebben in de buurtschap Onrooi een droomplekje gevonden. Na een jarenlange zoektocht kochten ze begin dit jaar boerderij De Halfgalg, genoemd naar de plek waar de heren van Boxtel ooit boeven ter dood brachten met de strop. Hun boerderij bevat nauwelijks monumentale elementen, maar de dwarsdeelschuur die ernaast staat, is een parel. Een parel die dringend gerestaureerd moet worden...
Speciaal voor wandelaars en fietsers die De Halfgalg passeren hebben Bart en Sanne een A4-tje in de berm bij de schuur geplaatst waarop ze uitleg geven over een project dat hun levenswerk moet worden. ,,We komen uit Breugel en hebben in de maanden dat we hier wonen ontdekt dat iedereen dit plekje kent. Niet vanwege de boerderij maar door de bijna ingestorte schuur", vertelt Bart.
Hij doelt op de schuur die jarenlang overwoekerd werd door bruidssluier en een zeer vervallen indruk maakte. ,,Beschouw ons restauratieplan als een tienjarenplan", grinnikt de in Engeland opgeleide historicus. ,,We hebben niet de loterij gewonnen, dus we nemen de tijd voor het opknappen van de schuur. Nee, een deadline hebben we niet. Hooguit de wens dat de schuur eind dit jaar helemaal overkapt moet zijn."
HOUTEN SKELET
De overkapping. Die springt in het oog bij passanten. ,,Sommige mensen denken dat die stalen constructie een permanente oplossing is", legt Bart uit. ,,Maar het is een tijdelijke maatregel die ervoor moet zorgen dat de schuur tijdens de restauratie niet wordt aangetast door regen, sneeuw of wind. Ik ben begonnen met het opruimen van de bruidssluier en het verwijderen van de rieten dakbedekking en de oude pannen. Het houten skelet mag niet nat worden om verder verval tegen te gaan."
De eerste klus die onder de stalen kap plaatsvindt, is monnikenwerk. Bart wijst een aantal gebroken of doorgezakte balken aan. ,,Ze zijn bezweken onder het enorme gewicht van het dak", legt hij uit. ,,Bovenop het riet en de pannen hebben de vorige bewoners stalen platen gelegd om lekkages te dichten. Daar bovenop lag een dik pak humus, afkomstig van die bos bruidssluier. Ik denk dat ik al vijftig kruiwagens takkenbossen heb afgevoerd."
MONUMENTENCOMMISSIE
Omdat Bart en ook zijn echtgenote Sanne geboeid zijn door de geschiedenis van hun woonstee, verdiepen ze zich graag in de achtergronden van boerderij De Halfgalg. ,,In de tijd dat we deze boerderij kochten, hebben we contact gezocht met de Boxtelse monumentencommissie die ons kan adviseren bij restauratieplannen", vertelt Bart. Ook stichting De Brabantse Boerderij is in de arm genomen; die onderzoekt momenteel de historie van De Halfgalg.
,,Als monumentencommissie denken we mee en geven we tips", vertelt Annemieke Kalisvaart. Ze is al enkele jaren lid van de commissie, is vooral gespecialiseerd in restauraties en werkte in het verleden als bouwkundig inspecteur bij de Monumentenwacht. ,,Deze dwarsdeelschuur is een mooi voorbeeld van een agrarisch gebouw dat door de eeuwen heen voortdurend is verbouwd en aangepast", vertelt Annemieke. ,,Het voordeel van deze schuur is dat nooit grootschalige verbouwingen zijn doorgevoerd. De bewoners hebben telkens gekozen voor lapmiddelen en pleisters en daardoor kan de geschiedenis makkelijker ontrafeld worden."
Hoe die geschiedenis er precies uitziet is onbekend. Het vermoeden bestaat dat de schuur zo'n tweehonderd jaar oud is. ,,Op een kaart uit 1832 staan boerderij en schuur al afgebeeld", weet bewoner Bart. Aanvullende studies en een dendrochronologisch onderzoek moeten meer duidelijkheid verschaffen. ,,Door de leeftijd van de houten balken te bepalen, is iets te zeggen over de leeftijd van de schuur", vult Annemieke aan.
KIJKDAG
Bart en Sanne doen op Open Monumentendag graag mee aan een open dag. Ze stellen hun erf op zaterdag 10 september open voor belangstellenden die een kijkje willen komen nemen bij de restauratie van de dwarsdeelschuur. ,,Nu al merken we dat veel voorbijgangers nieuwsgierig zijn. Als ze vragen stellen, geef ik graag antwoord. Daarom heb ik ook een bordje in de berm gezet om wat uitleg te geven over het project."
Bart verheugt zich op deelname aan Open Monumentendag, maar realiseert zich dat daaraan ook nadelen verbonden zijn. ,,Sanne en ik zijn als historici heel geïnteresseerd in monumenten en gaan elk jaar op pad op Open Monumentendag. Dit jaar moeten we dus thuis blijven." Lachend: ,,Nee hoor, helemaal niet erg. We vertellen graag over ons monument. Natuurlijk is de schuur ons eigendom. Maar een monument behoort tot het gezamenlijk erfgoed, dus er is niets leuker dan anderen over deze schuur vertellen."
SLUITSTEEN
Zaterdag 10 september is het Open Monumentendag en wordt 's ochtends de Sluitsteen uitgereikt, de tweejaarlijkse Boxtelse monumentenprijs. 's Middags kan het publiek zes monumenten bezoeken; Brabants Centrum belicht ze in een tweewekelijkse artikelenreeks. Publiek is welkom bij het Groot Duijfhuis en Eikendaal in Liempde. In Boxtel zijn de voormalige Heilig Hartkerk, Villa Nimrod en de schuur bij boerderij De Halfgang op Onrooi toegankelijk. In Lennisheuvel stelt de voormalige herberg Den Eijngel de deuren open.
FOTO LINKS: Zicht op de dwarsdeelschuur op Onrooi.
FOTO RECHTS: Bart van Gils geeft uitleg in de schuur. Naast hem Annemieke Kalisvaart van de monumentencommissie. (Foto's: Albert Stolwijk).
