PLEIDOOI VOOR ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK 'ELISABETHSDAEL'
Studie Clarissenklooster Boxtel
in beeld na ontsluiting archief
Het is de stichting Brabantse Bronnen die de ontsluiting van het archief van de Clarissen in Megen mogelijk maakt. Het bestuur van de stichting heeft zich, net als het Clarissenklooster in Megen en Heemkunde Boxtel, bereid verklaard bij te dragen aan de digitalisering van alle oorkonden en andere historische documenten die zich in het klooster bevinden. Het digitaal fotograferen en de ontsluiting van alle stukken geschiedt door Rini van Oirschot en Christ van Eekelen van Heemkunde Boxtel.
Zodra de digitalisering achter de rug is en de verzameling oorkonden is gefotografeerd, gaan de Essche historica Geertrui van Synghel en pater Hans de Visser uit 's-Hertogenbosch, die veel boeken schreef over de Boxtelse geschiedenis, aan de slag met het transcriberen. Beiden gaan de teksten die zijn opgesteld in het oud-Nederlands en het Latijn 'vertalen' en er zogeheten 'regesten' van maken, zodat onderzoekers er later uitgebreid studie van kunnen maken.
PERKAMENT
Het was pater De Visser die enkele jaren geleden als eerste toegang kreeg tot het archief van de Clarissen in Megen. De kapucijn werkte op dat moment aan zijn boek 'Boxtel: een heerlijkheid tussen twee heren' en nam er tal van passages in op die afkomstig zijn uit unieke middeleeuwse documenten in de verzameling perkamenten en papieren stukken die de zusters eeuwenlang gekoesterd hebben.
De oudste oorkonde stamt uit 21 oktober 1390. ,,Voor mijn boek bestudeerde ik een pauselijke oorkonde uit 1505 waarin gerept wordt over klooster Elisabethsdael in Boxtel", vertelt De Visser. ,,Toen al werd me duidelijk dat er in dit Clarissenarchief een unieke collectie documenten ligt die een wezenlijk stukje Boxtelse geschiedenis kan onthullen."
VERBROKKELEN
Dat beaamt Van Synghel, die werkzaam is bij het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis in Den Haag, maar sinds 2009 onder de paraplu van de stichting Brabantse Bronnen werkt aan de uitgave van het Digitaal Oorkondenboek van Noord-Brabant. ,,De meeste oorkonden zijn van perkament en verkeren daardoor in redelijke conditie", vertelt Van Synghel. ,,Maar de zegels zijn aan het verbrokkelen en moeten gerestaureerd worden. Papieren documenten hebben wat meer geleden en moeten tijdens de digitalisering omzichtig behandeld worden."
Dat fotograferen is een klus voor Van Oirschot, lid van de fotowerkgroep van Heemkunde Boxtel. Met assistent Van Eekelen gaat hij alle oorkonden een voor een fotograferen. Een monnikenwerk waarvoor het tweetal de tijd moet én wil nemen. ,,Dit is een uiterst secuur werkje dat niet nog een keer gedaan kan worden. We krijgen één kans om de oorkonden aan beide zijden te fotograferen, daarna worden ze opgeborgen en kunnen zelfs onderzoekers er niet meer aankomen", licht Van Oirschot toe. ,,De digitale reproducties vormen daarna het studiemateriaal en worden ondergebracht op de website van het Brabant Historisch Informatiecentrum (BHIC) en Heemkunde Boxtel, de originele oorkonden gaan achter slot en grendel", vult Van Eekelen aan.
BODEMONDERZOEK
Omdat nog niet heel veel bekend is over het leven van de zusters Clarissen in Boxtel, vermoeden Van Synghel en De Visser dat bestudering van de middeleeuwse documenten unieke informatie kan opleveren over de manier waarop de nonnen van de 15e tot en met de 18e eeuw woonden, baden en werkten. ,,Allerlei facetten in de oorkonden kunnen aan het licht komen", verwacht De Visser. ,,Denk aan de dagorde in het klooster, uitbreiding van de gebouwen en misschien wel de dorpsbrand van 1540 en het herstel dat daarna in een groot deel van het centrum van Boxtel nodig was."
Nu in Boxtel een bouwplan is ontwikkeld voor de herbestemming van het Nivo-terrein aan de Clarissenstraat, doen alle betrokkenen bij dit project een pleidooi om archeologisch onderzoek te doen. ,,De bodem van de Nivo-garage zelf zal flink verstoord zijn", verwacht heemkundige Van Eekelen. ,,Maar rondom het garageterrein en in achtertuinen van andere huizen aan de Clarissenstraat kunnen mogelijk bijzondere overblijfselen van het kloosterleven te voorschijn komen."
KERKHOF
In het verleden zijn op de plek waar het Clarissenklooster heeft gestaan, sporen gevonden die herinneren aan de aanwezigheid van de zusters in de Boxtelse dorpskom. ,,We weten dat ook menselijke botten en kraaltjes van een rozenkrans zijn gevonden", vertelt Van Eekelen. ,,Dat kan een aanwijzing zijn voor de aanwezigheid van een kerkhof, dat ergens aan de Dommel gelegen moet hebben."
FOTO BOVEN: Luchtopname van het terrein rond de Nivo-garage aan de Clarissenstraat. Archeologisch onderzoek zou overblijfselen van klooster Elisabethsdael aan het licht kunnen brengen.
