RUUD VAN NOOIJEN STUIT OP 'PHOTOGRAPHIE'
Historische afbeelding kasteel Stapelen ontdekt
MARC CLEUTJENS
De Boxtelse heemkundige en fotograaf Ruud van Nooijen is tijdens een onderzoek gestuit op een tot nu toe onbekende en historisch gezien bijzondere afbeelding van kasteel Stapelen. De prent trof hij aan in het Nederlandsch Magazijn, een tijdschrift dat in de 19e eeuw tussen 1834 en 1885 verscheen en zicht richtte op de verspreiding van 'algemeene en nuttige kundigheden'.
In een uitgave van 1866 duikt in de rubriek 'Vaderlandsche Merkwaardigheden' een artikel van ene A. Havee over Boxtel op waarin kasteel Stapelen centraal staat. 'Het dorp Boxtel bezit tot merkwaardigheden zijn Kasteel, en voorts nog de pellen: linnen en damastfabrieken, ons bekend uit onze oude geographische lessen: 's Bosch is beroemd om de Koek, Tilburg om de Wollen stoffen, Breda van de kapuinen en Boxtel om het linnen, pellen en damast.' Zo opent Havee zijn bijdrage waarin hij ook meldt per trein vanuit Breda naar Boxtel te zijn gereisd. Boxtel heeft op dat moment net één jaar een spoorverbinding met Tilburg. De auteur omschrijft de trein als een 'vliegend stoompaard'.
Het artikel maakt melding van de aankoop van Stapelen door de heer Mahie uit 's-Hertogenbosch in 1857. 'Gedurende 5 jaren liet de heer Mahie onophoudelijk bouwen, en hij smaakte het genoegen het oude kaasteel weder zijnde torens en gekreneleerde muren als van ouds over de aanhoogige velden te zien verheffen. Bijgaande plaats stelt het kasteel voor van de oostzijde. Over den muur die het slotplein omgeeft, heeft men een gezicht op den spoorweg en het stationsplein, dat in de onmiddellijke nabijheid is gelegen.'
Havee meldt dat er in de ridderzaal kolossale spiegels aanwezig waren. De kapel wordt omschreven als toegewijd aan de Heilige Gregorius.
PRIMEUR VOOR BOXTEL
Volgens onderzoeker Van Nooijen is de bij het artikel geplaatste prent een primeur voor Boxtel. ,,Bij mijn weten is hij niet - of in ieder geval niet algemeen - bekend. Hij is daarom bijzonder omdat op de tekening op het rentmeesterskwartier een torentje te zien is dat op latere afbeeldingen en foto's uit het begin van de 20e eeuw niet meer voorkomt. Het torentje lijkt op het classicistisch vormgegeven vieringtorentje dat tot 1923 op de Sint-Petruskerk stond.
De tekening van kasteel Stapelen uit het Nederlandsch Magazijn is op hout gemaakt 'naar eene Photographie'. Dit laatste betekent volgens Van Nooijen dat er van het kasteel tenminste één foto heeft bestaan die vóór het jaar 1866 werd gemaakt. ,,Dit is dan mogelijk tevens de oudst bekende foto van een gebouw in Boxtel", vermoedt Van Nooijen. ,,Het is niet ondenkbaar dat, toen omstreeks 1862 de verbouwing van het kasteel gereed was, Mahie die uit 's-Hertogenbosch kwam, een in die stad gevestigde of tijdelijk verblijvende fotograaf opdracht heeft gegeven om een of meerdere foto's van zijn trotse Boxtelse bezit te maken."
Op de prent is naast het torentje op het rentmeesterskwartier ook een brug te zien, die in 1947 werd vervangen door een nep-ophaalbrug. Die verdween in 1965 en maakte plaats voor de thans nog aanwezige betonnen passage over de slotgracht. (Foto: collectie Ruud van Nooijen).