Het heen en weer van modellen
Alles op zijn kop?
Nee, stop!
Waarom proberen we zo vaak een probleem op te lossen door een compleet nieuw model te kiezen? Waarom vergeten we de kracht van het verleden?
In mijn herinnering is het begonnen in mijn laatste jaar aan de hbs op het Sint-Janslyceum in 's-Hertogenbsoch. Alles ging op zijn kop, de Mammoetwet kwam er aan. De mulo en de hbs verdwenen gewoon. Weg waren ze. Jarenlang stabiel onderwijs moest wijken voor een geheel nieuw model. Moest er een probleem opgelost worden? Ik kan het nog steeds niet noemen. Iemand had gewoon bedacht dat het anders moest. Waarschijnlijk een beleidsmaker op advies van een professor doctor of zo.
Weer een nieuw model
Daar moest ik aan denken toen ik laatst hoorde dat minister Jet Bussemaker vond dat de ROC's kleiner moeten worden. Net nadat de vorige minister vond dat scholen moesten fuseren tot leerfabrieken omdat ze dan goedkoper zouden worden.
Sinds die vermaledijde Mammoetwet lijkt het of we besloten hebben dat ieder probleem opgelost kan worden door een nieuw model. Zowel bij de overheid als in het bedrijfsleven. Maar ook het nieuwe model wordt vanzelf oud. Het blijkt dan ook weer problemen te geven, soms zelfs veel meer dan voorheen. Dan doen we toch weer een nieuw model! En dan noemen we dat een 'normale' golfbeweging.
Het heen en weer
En zo gaan we van outsourcen naar insourcen. Van decentraliseren naar centraliseren. Van het oude naar het nieuwe werken. Van hechte gemeenschappen naar gemeentelijke herindeling. Van privatiseren naar nationaliseren. Van complete zorg naar complete mantelzorg. Het kost ontzettend vaak een godsvermogen en lost heel weinig op. Alleen kom je daar pas na een paar jaar achter omdat iedereen druk is met reorganiseren en alles mistig is. En gedurende die tijd zijn vele mensen heel erg druk in werkgroep en stuurgroepen, begeleidt door duurbetaalde externe theoretici.
En hoe werkt het?
Voorbeelden van de gevolgen zijn er te over: NS en ProRail, ABN/AMRO, Vestia, thuiszorg, Wegener en de nationale politie. En lokaal? Denk aan de Streekmuziekschool Boxtel of de gemeente Haaren. Allemaal voorbeelden die mislukten of aan het mislukken zijn. Ik voorspel u, er komt vast weer een nieuw model...
Moeten we dan alles bij het oude laten? Helemaal niet. Nieuwe technieken brengen nieuwe kansen, ervaringen brengen nieuwe inzichten. Maar die moeten vooral gebruikt worden om succesvol vanuit het verleden gegroeide structuren door te ontwikkelen. Om het goede te behouden en de problemen, die er altijd zijn, op te lossen. Kijk maar hoe succesvolle familiebedrijven als VDL of Van der Velden Rioleringsbeheer dat doen. Wetenschappers moeten hun goede werk vooral op de universiteit doen en beleidsmakers moeten vooral niets 'maken'.
Modern, maar geworteld
Stel je voor dat iemand bedenkt dat Boxtel Vooruit of SPPILL helemaal anders moet. Terug de Dommel in, zou ik zeggen. En stichting Brabants Centrum dan? Gewoon mee met alle nieuwe communicatietechnieken, maar wel met behoud van alles waar we al
zeventig jaar voor staan. En vooral initiatieven die de samenleving versterken blijven ondersteunen. Dat deden we al in 1948 toen onze stichting bijdroeg aan de terugkeer van een kartuizerklooster in Boxtel. Uit respect en waardering voor het werk dat de monniken hier vele eeuwen geleden hebben verricht. Vandaar die foto bij het Groot Duijfhuis in Liempde, een van de overblijfselen van onze regionale kartuizergeschiedenis. Misschien wel het mooiste plekje in onze regio.
Behoud en versterking van onze dorpsgemeenschap is nog steeds ons devies. Daar heb ik geen professor of een ander model voor nodig…
Henk van der Zee is directeur van Brabants Centrum.