NATUURPARELS HET GROENE WOUD SCHITTEREN IN BOEK GER VAN DEN OETELAAR
Velder en Heerenbeek vochten eeuwen over... water
MARC CLEUTJENS
Ooit gehoord van barones Charlotte van Coehoorn, bewoonster van landgoed Heerenbeek en geschaakt door een van de koetsiers? Ze moest haar amoureuze avontuurtje bekopen met eenzame opsluiting in een Belgisch gesticht, gek verklaard door haar drie jaloerse zusters. Het is een van de ontelbare curieuze anekdotes die Ger van den Oetelaar heeft opgetekend in het ruim vijfhonderd pagina's tellende boek 'Velder en Heerenbeek. Oorsprong en toekomst van twee natuurparels in Het Groene Woud', dat vrijdag 6 november verschijnt.
Liempdenaar Van den Oetelaar begon een jaar geleden aan een klus waarvan hij op voorhand niet kon bevroeden dat er zoveel historische schatten ontdekt zouden worden. Gesteund door een enthousiaste redactiecommissie van de Natuurwerkgroep Liempde en heemkundevereniging Kèk Liemt ging hij aan de slag, gesteund door Boxtelaar Jos van Ooijen, die niet alleen als eindredacteur optrad maar ook twee gedichten schreef. ,,Over Velder en Heerenbeek natuurlijk", vertelt Van den Oetelaar. ,,Ik open en besluit er het boek mee omdat ze zo mooi zijn en passen bij het verhaal en de vele illustraties."
SAMEN OPTREKKEN
Het initiatief voor het boek, dat wordt uitgegeven door Pictures Publishers, lag bij de Natuurwerkgroep Liempde, zo vertelt Ad de Kort. ,,Velder is een van de mooiste natuurgebieden in Liempde en we wilden er graag een publicatie aan wijden. Daarnaast bestond al langer de wens om eens samen op te trekken met Kèk Liemt." Na overleg met Brabants Landschap werd besloten om ook landgoed Heerenbeek bij de studie te betrekken. ,,Velder en Heerenbeek zijn historisch verbonden en kun je niet los van elkaar zien", meent Van den Oetelaar.
De Liempdenaar werd tijdens het onderzoek 'totaal verrast' door de schat aan schriftelijke bronnen die in vele archieven voorhanden is. Hij bezocht het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC), maar ook een archief in Brussel waar documenten lagen over de rentmeesters van de Heren van Boxtel, die landgoed Velder eeuwenlang in bezit hadden en het gebruikten als jachtgoed. ,,Velder was in de Middeleeuwen bedoeld als een bos waarmee door de adel gepronkt werd", vertelt Van den Oetelaar. ,,De aanleg van het sterrenbos met negen dreven komt puur en alleen voort uit de drang om te showen. Sterrenbossen waren een Franse vondst die in de mode raakten. De adellijke heren wilden in de zeventiende eeuw meegaan met de tijd."
OSSEN
Waar Velder een jachtgebied voor de elite was en er regelmatig drijfjachten werden gehouden, gold Heerenbeek eeuwenlang als een landgoed waar vooral landbouw werd bedreven. Van den Oetelaar: ,,Het gebied was eigendom van de Abdij van Park bij Leuven en bood ruimte voor de hopteelt. Verder was er veeteelt; we hebben stukken gevonden die aangeven dat er nogal wat ossen rondliepen. De opbrengsten van Heerenbeek waren bestemd voor de abdij, in natura maar ook in klinkende munt."
In het boek over Velder en Heerenbeek wordt duidelijk dat door de eeuwen heen nogal eens gevochten werd tussen de bewoners van beide landgoederen. ,,De oorzaak lag vaak bij de strijd om het water", vertelt Karel Voets, een van de leden van de redactiecommissie. ,,Heerenbeek ligt iets hoger dan Velder, zodat de afwatering plaatsvond op Velder. Een aarden wal en een gracht rondom Velder zorgden voor strubbelingen die pas opgelost werden als een compromis werd gevonden." Dat was een doorsteek die het mogelijk maakte overtollig water gereguleerd af te voeren.
Water staat trouwens nog steeds prominent op de agenda van de beheerders van Velder en Heerenbeek. ,,Alleen wordt er nu niet meer om gevochten", zegt Van den Oetelaar. ,,Maar de eigenaren zitten wel met veel partijen aan tafel, nu om de verdroging van het gebied te bespreken." De familie Van Boeckel bezit Velder sinds 1852 en stelde haar volledige archief beschikbaar voor de studie.
ELK DETAIL
Een rondgang over Velder en Heerenbeek maakte deze week duidelijk dat elk detail in het lijvige boek van Van den Oetelaar is opgenomen. Over 'huisplaats' Veldersche Hoeve bijvoorbeeld, waar de eerste bewoning was. Of over boerderij Hoefakker, beter bekend als Vinkennest die ooit afbrandde. En vergeet de nooit eerder ontdekte foto's van Heerenbeek uit de jaren 1850-1860 niet. ,,Foto's die ergens uit een envelopje kwamen, uit de allereerste jaren van de fotografie. Op een van de foto's staan kinderen die in 1864 de eerste steen legden van Heerenbeek. Maar op deze foto's zijn ze jonger, dus de prenten zijn nóg ouder. Ouder zelfs dan alle 200.000 foto's die het BHIC in haar bezit heeft."
Het boek 'Velder en Heerenbeek. Oorsprong en toekomst van twee natuurparels in Het Groene Woud' wordt vrijdag 6 november officieel gepresenteerd en is nadien in Liempde voor 29,95 euro te koop bij drogisterij Bewust Beter aan de Nieuwstraat. Het boek is ook te koop bij boekhandels in de regio of via www.picturespublishers.nl.
FOTO LINKS: Jos van Ooijen, Karel Voets en Ad de Kort maakten deze week een excursie met Ger van den Oetelaar (links) op Velder en Heerenbeek. De foto is gemaakt op de grens van beide landgoederen, op de plek waar de uit de 13e eeuw stammende Velderse wal gelegen is.
FOTO RECHTS: Ger van den Oetelaar geeft op de plek waar negen dreven samenkomen aan welke laan de belangrijkste was in het sterrenbos van Velder. Het bos werd naar Frans model aangelegd in de 17e eeuw. (Foto's: Gerard Schalkx).
