RAPPORT OVER LIEMPDSE KEUTERBOERTJES ZORGDE IN 1953 VOOR EEN HEUSE DORPSREL
Kleinschaligheid De Scheeken bleef overeind bij wederopbouw
HENK VAN WEERT
Het rapport 'Landbouw in Liempde op een tweesprong' dat door het ministerie in 1953 werd gepubliceerd maakte pijnlijk duidelijk hoe de keuterboertjes in het dorp stil waren blijven staan. De mechanisatie hadden ze afgehouden. ,,De constateringen zorgden voor een enorme rel onder de bewoners", weet voorzitter Arnold van den Broek van heemkundestichting Kèk Liemt. Maar het rapport zette ook een bijzonder ruilverkavelingsproject in gang...
Het buitengebied ten zuiden van Liempde, bekend als De Scheeken, was door de jaren heen enorm versnipperd geraakt. Door vererving en huwelijken waren de percelen waarop landbouw en veeteelt plaatsvonden steeds verder opgedeeld. ,,Tussen die kleine akkertjes en weilanden doemen steeds weer bosgebiedjes op en dat is kenmerkend voor De Scheeken", zegt Van den Broek.
VERKAMERD
Ondanks dat door de ruilverkaveling de agrarische percelen wat groter zijn geworden, is de structuur van het iets meer dan duizend hectare grote gebied op de grens van Liempde, Best en Sint-Oedenrode ten oosten van de rijksweg A2 opmerkelijk goed geconserveerd.
In de Atlas van de Wederopbouw Nederland 1940-1965, twee jaar geleden uitgegeven door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE), komt De Scheeken als laatste van dertig voorbeelden van wederopbouwprojecten na de Tweede Wereldoorlog aan bod. In het lijvige boekwerk wordt geschreven over het besloten karakter van het gebied, 'bepaald door een zogeheten verkamerd cultuurlandschap met een relatief fijnmazige structuur van opgaande beplanting'.
En dat is een rake omschrijving van de RCE. Op een tochtje door De Scheeken met Van den Broek wijst hij op de relatief kleine percelen, die vóór de ruilverkaveling dus nóg meer versnipperd waren. Ook de kleine bossen die de met maïs begroeide akkers en de weilanden afwisselen zijn er nog altijd. De Liempdse heemkundige wijst op de rijen populieren langs de weg: ,,Het typische coulissenlandschap, ooit ontstaan voor productiehout ten behoeve van de talrijke klompenmakers die ooit in dit gebied werkzaam waren, is hier nog altijd heel goed te zien."
BEKROMPENHEID
Al aan het einde van de jaren dertig van de vorige eeuw werden plannen gemaakt om het leven van de Liempdse keuterboertjes via ruilverkaveling op een hoger plan te tillen. De Tweede Wereldoorlog gooide roet in het eten, maar in het begin van de jaren vijftig werd het project opnieuw opgepakt. Van den Broek: ,,Het was heel confronterend voor de lokale bevolking om in een officieel rapport van het ministerie van Landbouw te moeten lezen, dat ze de boot hadden afgehouden tijdens de mechanisatie. Er verschenen artikelen in de kranten die de opgelopen achterstand pijnlijk duidelijk maakten."
Maar dat buiten houden van nieuwe ontwikkelingen paste wel een beetje in de Liempdse volksaard, constateert de heemkundevoorzitter. ,,De gesloten gemeenschap wilde het liefst de eigen boontjes proberen te doppen. Maar die 'bekrompenheid' had niet alleen negatieve kanten. Het zorgde ook voor een groot gevoel van saamhorigheid waarvan Liempde vandaag de dag nog altijd de vruchten plukt."
Door het wederopbouwproject werden met overheidssteun nieuw woningen gebouwd in De Scheeken. Boerderijen, maar vooral ook burgerwoningen met stallen erbij. ,,Het zijn de typische jaren '50-huizen die je her en der langs de weg ziet staan. Niet alleen in het buitengebied, maar zelfs tot in de bebouwde kom."
Je rijdt eraan voorbij zonder er acht op te slaan, maar het zijn voorbeelden van een tijd waarin Liempde op een hoger plan werd getild. ,,Het was een project dat past in de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog die erop gericht was om nooit meer een hongerwinter mee te hoeven maken", besluit Van den Broek.
ORAL HISTORY
In het provinciale stimuleringsprogramma Landschappen van Allure is Kloppend Hart van Het Groene Woud een van de projecten. Daarbinnen zijn weer initiatieven ontplooid om de unieke kleinschaligheid van De Scheeken voor het publiek beter toegankelijk te maken.
Samen met partners in Sint-Oedenrode en Best werkt de Liempdse heemkundestichting Kèk Liemt aan een project van oral history: verhalen van bewoners in De Scheeken worden voor het nageslacht vastgelegd. Niet in een boek, maar op interactieve wijze via bijvoorbeeld een app.
Daarnaast werkt Stichting de Brabantse Boerderij aan een project om boerenerven in ere te herstellen en is de Natuurwerkgroep Liempde betrokken bij initiatieven om een verdienmodel te ontwikkelen voor de historische populierenbeplanting.
FOTO LINKSBOVEN: Enkele jaren geleden werd in De Scheeken deze veldpoort aan de Hamsestraat geplaatst.
FOTO RECHTSBOVEN: Bij de wederopbouw werden in het buitengebied, maar ook in de bebouwde kom woningen gebouwd om keuterboertjes de gelegenheid te bieden een beter bestaan op te bouwen. Dit huis op de hoek Roderweg/Barrierweg is een van de voorbeelden. (Foto's: Henk van Weert).
