VROEGERE LANDBOUWENCLAVE KAMPINA WEER IN BEELD
Geschiedenis herleeft op Balsvoort
MARC CLEUTJENS
Als morgenmiddag de eerste huifkar op Balsvoort arriveert, zullen de bezoekers van de vroegere landbouwenclave verrast zijn door het werk dat hier is verzet. Op de plek waar eens hoeve Balsvoort stond, zijn deze week de contouren gemetseld van de boerenschuur die ooit op het erf stond. Ook staan er enkele robuuste zitbanken, een opmerkelijke afbeelding van plexiglas en een oude put. ,,We herstellen een klein stukje van de geschiedenis van deze kleine nederzetting", vertelt boswachter Hans Hofland.
Het is op deze zonnige dinsdagmiddag een komen en gaan van wandelaars op Balsvoort. De verborgen gelegen landbouwenclave van weleer - ooit stonden hier vijf boerderijen - is een gewilde plek om te wandelen, natuurfoto's te maken en rust te vinden. Verwacht hier geen grote groepen wandelaars die je wel kunt tegenkomen in de Oisterwijkse bossen of bij de Huisvennen, hier is de stilte oorverdovend. Als er niet gemetseld, getimmerd en geboord wordt tenminste...
BLUBBER
De bouwvakkers van aannemersbedrijf Van der Zanden uit Moergestel werken in het lentezonnetje aan de gemetselde muren die de contouren van de boerenschuur van hoeve Balsvoort verbeelden. Bovenop de betonnen fundering komen muurtjes, die opgetrokken worden met oude bakstenen. ,,Tot maximaal veertig centimeter boven het maaiveld", zegt aannemer Henk van der Zanden. ,,De muurtjes laten alleen zien hoe groot de schuur is geweest."
Van der Zanden geniet van de klus die zijn bedrijf voor Natuurmonumenten mag uitvoeren. ,,We krijgen vaker opdrachten van Natuurmonumenten, maar deze is heel bijzonder omdat de plek zo afgelegen is. Nu schijnt de zon, vorige week konden we hier amper komen door al die blubber." De muurtjes worden opgevuld met wat takken, sommige voegen blijven open om doorgang te bieden aan insecten en amfibieën die zich er thuis zullen voelen. ,,Bovenop de muurtjes komen dekstenen, zodat de fundering gesloten is", aldus boswachter Hofland.
MIDDELEEUWEN
De bewoningsgeschiedenis van Balsvoort gaat terug tot de middeleeuwen, toen op deze 'gemene gronden' tussen Boxtel, Oisterwijk en Oirschot boeren gingen wonen die het gebied ontgonnen. De menselijke aanwezigheid is te herkennen aan het zogeheten mozaïeklandschap dat door de eeuwen heen is ontstaan. Kleine weilanden, afgewisseld met houtwallen en lanen met dikke eiken erlangs maken Balsvoort tot een uniek gebiedje binnen de grote Kampina.
Natuurmonumenten wil volgens Hofland de cultuurgeschiedenis van Balsvoort laten herleven, zonder er al te grote bouwwerken te laten verrijzen. Hoeve Balsvoort keert niet terug, alleen het grondplan van de schuur. ,,Er staan nog enkele oude fruitbomen waarbij we jonge fruitboompjes geplant hebben, zodat de hoogstamboomgaard die hier vroeger stond terugkeert. Er staan oude appelrassen, een paar pruimenbomen. Wandelaars mogen hier straks naar hartenlust gaan plukken", zegt de boswachter.
Verder is de oude put die vroeger bij de hoeve stond teruggeplaatst en worden enkele houten zitbanken geplaatst. Op de ene bank staat de inscriptie Balsvoort, op de andere prijken de namen van de broers Hein en Bernard Schut die op deze plek in 1944 werden vermoord door de Duitse bezetter. De bank is een herinnering aan de broers, die door de Wehrmacht in verband werd gebracht met illegale activiteiten en het hulp bieden aan onderduikers. Ze werden geëxecuteerd nabij Balsvoort; de familie schonk een bank om hun namen voort te laten leven.
BRUG
De geschiedenis van Balsvoort voert terug tot het jaar 1312 toen de naam Baensffoert opdook in akten. De naam kan verwijzen naar Balsvoort, maar mogelijk ook naar het nabijgelegen Banisveld. De landbouwenclave die hier op de gronden van de Heren van Boxtel ontstond, omvatte in 1390 al een doorwaadbare plaats in de Beerze; mogelijk lag er ook een brug over het beekje dat ook nu nog zo bepalend is voor het karakter van het gebied.
De recente geschiedenis spreekt echter meer tot de verbeelding, zo blijkt tijdens de rondgang op de 'bouwplaats' met boswachter Hofland. ,,Iedereen kent het verhaal van de broers Schut", zegt aannemer Van der Zanden. ,,En als ik het nog niet wist, dan was het me wel verteld door al die mensen die hier passeren en even halt houden bij de werkzaamheden."
Natuurmonumenten gaat op Balsvoort beslist geen horecagelegenheid bouwen, zoals enkele passerende wandelaars suggereren. ,,Een kopje koffie tijdens deze prachtige wandeling zou een uitkomst zijn", vindt een van de wandelaars. ,,Koffie mag hier best gedronken worden op de houten bankjes", reageert boswachter Hofland. ,,Maar je zult hem toch echt zelf moeten zetten en in een thermosfles mee moeten nemen..."
De landbouwenclave Balsvoort wordt morgen, vrijdag 13 maart officieel geopend. Natuurmonumenten houdt een besloten bijeenkomst; genodigden worden per huifkar naar de plek vervoerd.
FOTO BOVEN: De gemetselde contouren van de schuur op het vroegere erf van hoeve Balsvoort zijn deze week opgetrokken. Vrijdag gaan studenten van de TU/e meehelpen tijdens een metselworkshop. (Foto: Marc Cleutjens).
