ARCHITECTENCOLLECTIEF BAeSS VERKENT HEILIG HARTKERK
Kerk met beperkingen én kansen
MARC CLEUTJENS
Ze noemen zichzelf een klankbord voor kwaliteit in Boxtel. En dus is het niet zo vreemd dat Sanne de Koning een beroep doet op de leden van Boxtelse Architecten en Stedenbouwkundigen Samenwerking, kortweg BAeSS, De erfgoedprofessional buigt zich momenteel over de nieuwe bestemming die de Heilig Hartkerk zou kunnen krijgen en is verrast door de vele ideeën die al geboren zijn. Ook de leden van BAeSS zien kansen...
De Koning - eigenaar van het bedrijf Dedato.nu in Boxtel - houdt regelmatig open huis in de Heilig Hartkerk, de pastorie, de prachtig gelegen tuin en de begraafplaats. Tal van bestuurders, ambtenaren en deskundigen op het gebied van monumentenzorg en erfgoed hebben al een kijkje genomen in de kerk die kort na 1900 op initiatief van bouwpastoor Frans Eras werd gebouwd aan de Baroniestraat. In juli wordt er misschien al een symposium gehouden en zullen deelnemers ontdekken wat er allemaal kan in het godshuis.
,,Wat me opvalt, is dat we in Boxtel zo snel stappen kunnen zetten", zegt De Koning opgetogen. Als erfgoedprofessional had ze meerdere soortgelijke opdrachten in portefeuille en onderzocht ze de mogelijkheden van oude gebouwen, die behouden moeten blijven maar een nieuwe bestemming vereisen. ,,Aan alles merk je hier de grote betrokkenheid bij de Heilig Hartkerk. De lijntjes zijn kort, iedereen wil meedenken. En wat heel prettig is: mensen zitten gauw op één lijn en de parochianen realiseren zich dat de kerk kan voort blijven bestaan als deze een andere functie krijgt."
INSPIREREND
Bijna alle leden van BAeSS meldden zich maandagochtend in de pastorie van de Heilig Hartkerk voor een inspirerende rondgang door het monument. Waar de architecten en stedenbouwkundigen elkaar regelmatig als concurrent zullen beschouwen, zijn ze nu verenigd en komen ze allemaal voor één doel: nadenken over een nieuwe bestemming voor de Breukelse kerk die op 4 januari aan de eredienst werd onttrokken.
De Koning: ,,De reden dat ik BAeSS heb benaderd is dat er al creatieve partijen van buiten Boxtel interesse getoond hebben. Graag bied ik ook lokale deskundigen de kans om zich eens over de toekomstvraag te buigen." De invitatie is door het lokale architectencollectief dankbaar aanvaard; bijna alle leden van het klankbord waren daarom present en trokken gewapend met fotocamera's, dikke ordners en schrijfblokken door kerk, pastorie en tuin. Eerder boog BAeSS zich al eens over een vernieuwde inrichting van het winkelhart van Boxtel. Die ideeën zijn vooralsnog in een bureaulade beland.
RIJKDOM
Architect Roel van der Linden van Atelier XYZ Architecten, geboren en getogen buiten Boxtel, bezocht de Heilig Hartkerk maandag voor het eerst. ,,Ik verbaas me vooral over de enorme rijkdom in het kerkgebouw", zegt Van der Linden. ,,Natuurlijk is de buitenzijde van het monument fraai, maar vooral de binnenkant is indrukwekkend. Mooi metselwerk, prachtig glas-in-lood en een bijzondere lichtinval."
Clemens Boons en Elke Goossens van sKin Architects hebben beide Boxtelse wortels en kijken weer iets anders naar het gebouw. ,,Ik heb hier vroeger als koorknaapje nog meegezongen tijdens plaatopnamen van jongenskoor Cantasona", lacht Boons. ,,Nu is het de kunst om te kijken alsof de Heilig Hartkerk geen kerk meer is. En dat is omschakelen hoor." Goossens, die bij sKin nauw samenwerkt met Boons, heeft al voorzichtige ideeën. ,,Een groene kerk misschien, of een soort ontmoetingsplaats voor duurzaamheid en ecologie. Dat komt nu in me op."
AKOESTIEK
Cleem Snijders van architectenbureau Snijders & Van Stekelenburg kent de Heilig Hartkerk op zijn duimpje. Gewapend met een dik pakket tekeningen en plattegronden bekijkt hij de kerk vanaf de balustrade waar ook het orgel staat. ,,Je ziet vanaf deze plek dat de hoogte opvallend is. Dat is misschien een beperking, maar biedt wellicht ook grote kansen voor een toekomstige invulling. Er zijn voorbeelden bekend waar hoge kerken toch een prima nieuwe functie kunnen krijgen."
Snijders is vooral gecharmeerd door de lichtinval en de akoestiek in de Heilig Hartkerk. ,,Beeldbepalend nu zijn de authentieke kerkbanken en de kruiswegstaties, maar die kunnen tamelijk eenvoudig verwijderd worden en in depot gaan. De kruiswegstaties hebben museale waarde." Door de kerk leeg te ruimen, ontstaat een enorme vloer waarop tal van activiteiten en evenementen mogelijk zouden zijn.
Landschapsarchitect en stedenbouwkundige Edith Kolkman van EK Stedenbouw & Landschap is vooral onder de indruk van de fraaie landschapstuin rondom de pastorie. ,,Je kunt kerk, pastorie, tuin en begraafplaats niet los van elkaar zien. Het is een ensemble van meer dan honderd jaar oud dat een prachtig tijdsbeeld laat zien. ,,Wat een ruimte, wat een groene oase. Hier liggen bijzondere mogelijkheden." Boxtelaar Jeroen Weijers, verbonden aan Van Oers & Weijers Architecten in Tilburg, maakt vooral heel veel foto's in de kerk. ,,Prachtige details worden zichtbaar als je nauwkeurig rondkijkt in deze kerk", zegt hij. ,,Neem nou die ronde bakstenen in de pilaren. Schitterend."
FRISSE BLIK
Als het aan erfgoedprofessional De Koning ligt, presenteren de leden van BAeSS begin april hun ideeën voor de toekomst van de Heilig Hartkerk. ,,Mijn plan is om zoveel mogelijk visies bij elkaar te brengen. Dankzij een subsidie van de provincie Noord-Brabant is het mogelijk dit onderzoek te doen. Omdat er zoveel betrokkenheid is, zetten we grote stappen in Boxtel. Ik reken erop dat de leden van BAeSS met een frisse blik kijken naar de Heilig Hartkerk, die centraal staat in deze studie."
Volgens De Koning volgt de provincie het proces op de voet. ,,In drie gemeenten, waaronder Boxtel, wordt gelijktijdig gekeken naar de toekomstige invulling van kerken. Men is heel benieuwd hoe het proces hier verloopt omdat er zoveel input is. De Heilig Hartkerk leeft, kijk maar naar de carnavalsoptocht. Het liefst had ik een expositie ingericht met al die praalwagens..."
Tijdens de rondgang met de deskundigen van BAeSS werd duidelijk dat snel gezocht wordt naar de tijdelijke invulling van de Heilig Hartkerk. ,,We denken in eerste instantie aan een bestemming voor vijf jaar", zegt De Koning. ,,Voor de instandhouding van het gebouw is het belangrijk dat de deur weer open gaat en er reuring komt. Dat kan met exposities, muziek, misschien wel een modeshow van SintLucas. Maar voordat je zulke activiteiten in huis haalt, moet er iets geregeld worden op het gebied van horeca en sanitair."
De leden van BAeSS gaan onder meer in kaart brengen welke voorzieningen minimaal nodig zijn om het kerkgebouw weer in gebruik te kunnen nemen. De langetermijnvisie komt mogelijk later op papier, alhoewel ook daarvoor ideeën welkom zijn.
Erfgoedprofessional De Koning is met BAeSS op zoek naar oude bouwtekeningen en andere documenten die meer informatie verschaffen over de bouwconstructie van de Heilig Hartkerk. Vooral een doorsnede van het gebouw wordt gezocht, zodat de verschillende hoogtes van het kerkgebouw alsmede de structuur van de gewelven zichtbaar gemaakt kan worden. Wie informatie heeft, kan mailen naar Sanne de Koning, sanne@dedato.nu.
