KLOKKEN IN BREUKELEN BEIEREN ALLEEN NOG MET BEGRAFENISSEN
Heilig Hartkerk stroomt voor de laatste maal vol gelovigen...
HENK VAN WEERT
Het einde van een tijdperk. Zo mag je de sluiting van de Heilig Hartkerk met recht noemen. Het monumentale neogotische gebedshuis aan de Baroniestraat was vanaf het aanbreken van de 20e eeuw jarenlang hét middelpunt in de omvorming van de oude buurtschap Breukelen tot de eerste Boxtelse nieuwbouwwijk. Het was in een periode dat het katholieke geloof tot in de haarvaten greep had op de samenleving. Maar de tijden zijn veranderd en de kerk heeft - als gebedshuis - voorgoed de deuren gesloten. Velen hebben herinneringen aan het markante gebouw. Ik ook...
Steeds minder gelovigen maken wekelijks de gang naar de kerk en dus werd het openhouden van het gebouw onbetaalbaar. Bovendien: ook het aantal priesters is zodanig afgenomen dat het praktisch onmogelijk is geworden om in Boxtel twee kerken open te houden. Wellicht had de beslissing om alleen de Sint-Petrusbasiliek voor de eredienst te behouden al eerder genomen moeten worden. Misschien wel tegelijk met de sluiting en later de sloop van de Maria Reginakerk ruim tien jaar geleden.
De afbrokkeling van het katholieke geloof ging door en nu was er geen ontkomen meer aan. Ook de Heilig Hartkerk is niet langer 'Gods woning'. Met een plechtige hoogmis waarin drie heren voorgingen, is zondag de in 1901 ingezegende kerk aan de eredienst onttrokken, zoals dat zo mooi heet in kerkelijk jargon. Nog één keer waren de banken onder de fraai gemetselde gewelven van architect Caspar Franssen uit Roermond (in alles herkenbaar als leerling van de grote Pierre Cuypers) tot de laatste plaats bezet. Het is geruime tijd geleden dat ik zóveel mensen zag samenkomen in de Heilig Hartkerk. Het zal waarschijnlijk op die mistige zaterdagochtend in december 2005 geweest zijn, bij de uitvaart van vier leden uit het gezin Heijmans na de dramatische brand bij café De Kom. Een moment dat ik nooit meer vergeet...
Ik ben al lang geen vaste kerkbezoeker meer. Voor de tijd dat ik dat nog wél was, ik terug naar mijn kinderjaren. Gedoopt ben ik in de Sint-Petrus, maar ja, dat maak je niet bewust mee. Wél bewust deed ik in de Heilig Hartkerk mijn eerste communie. Ik weet nog hoe toenmalig pastoor Piet van Mulukom de eerste (of tweede?) klas van de Sint-Franciscusschool meenam naar de kerk en uitleg gaf over het interieur. In de parochieberichten in deze krant lees ik dat zoiets nog altijd gebeurt in de vorm van een speurtocht. Wij kregen na terugkomst op school de opdracht om een plattegrond van het kerkgebouw te tekenen met daarop alle belangrijke attributen.
Ik vond dat ik het prachtig had gedaan, maar meneer pastoor wees er met zijn donkere basstem op dat één ding ontbrak: de godslamp bij het tabernakel waar altijd een vlammetje zichtbaar was. Als teken dat het lichaam van Christus er in de vorm van het Heilig Sacrament huisde. De ciborie met hosties werd zondag aan het einde van de eucharistieviering door pastoor Jacques Grubben de kerk uitgedragen, voorafgegaan door emeritus pastoor Richard Niessen en pater Hans de Visser, die als concelebranten mede voorgingen in de mis. Ik heb het niet meegekregen, maar gelet op de zorgvuldigheid waarmee tijdens de laatste eucharistieviering alle sacrale handelingen werden verricht, kan het niet anders dan dat ook het vuur in het olielampje bij het hoogaltaar nu gedoofd is. De Heilig Hart is geen kerk meer, alleen nog een gebouw benadrukte Grubben.
ZALVEN
Een van de eerste keren dat ik in de Heilig Hartkerk was, moet met de doop van mijn vier jaar jongere broer zijn geweest. Mijn ouders waren net naar Breukelen verhuisd, omdat hun woninkje aan de (oude) Nieuwstraat plaats moest maken voor nieuwbouwwijk Oost. De foto's van die doop heb ik nog, de herinnering eraan is vervaagd. Maar dat geldt niet voor die regenachtige zondag in mei waarop ik mijn eerste communie deed. Net als de andere jongens uit de klas in een keurig blazertje, korte broek, hoog opgetrokken kniekousen en zwarte lakschoentjes. Terwijl de meisjes van de Angelaschool eruit zagen als heuse bruidjes. Wij zaten als communicantjes vooraan in de kerk en mochten met tamboerijn, bellen en trommen een liedje begeleiden.
Heel kort ben ik misdienaar geweest, maar na enkele keren bij een gesloten kerkdeur in de kou te hebben gestaan voor de misdienaarles, was het daarmee gedaan. Wel werd ik in de vijfde en zesde klas van de Angelaschool, waar ik naartoe verhuisde na de invoering van het gemengd onderwijs, af en toe met enkele klasgenootjes uit de les gehaald om de pastoor te assisteren bij een uitvaartdienst. In het laatste jaar van de lagere school stapte ik ook samen met mijn ouders door het middenpad van de kerk naar voren om mijn voorhoofd te laten zalven met een kruisje van vicaris Ooms. Een plechtig moment.
Als opgroeiende tiener (ik ben van 1962) bleef ik nog redelijk lang een frequent bezoeker van de Heilig Hartkerk en zag er hoe Jo de Jong feestelijk werd ingehaald als opvolger van pastoor Van Mulukom. Dezelfde Jo de Jong die ik bijna 25 jaar later, in 2004, interviewde bij zijn robijnen priesterfeest. Dezelfde man ook die, vlak voordat de mis begon, parmantig rondstapte in zijn kerk om te inspecteren wie er allemaal in de banken zat.,,
Vanaf de jaren tachtig trok ik steeds minder vaak de deuren van het kerkgebouw open. Uiteindelijk kwam ik er, net als zo velen, bijna alleen nog bij rouw- en trouwdiensten. Natuurlijk bij het huwelijk van mijn broer en schoonzus, later dit jaar ook al weer een kwarteeuw geleden. Bij tijd en wijle zat ik áchter het altaar als klarinettist om een harmoniejubileum te vieren of juist om een collega-muzikant de laatste eer te bewijzen. Het massieve geluid van zo'n blaasorkest klinkt immer imponerend in zo'n akoestisch fraaie ruimte. Het mooist ervoer ik dat eind 2006 bij de uitvaart van ons vader.
WEINIG OPSMUK
Ieder heeft zo zijn eigen herinneringen aan de Heilig Hartkerk. En degenen die zondag de laatste hoogmis bijwoonden, zullen zondag die beelden, net als ik, beslist de revue hebben laten passeren. Deze groep mensen heeft nu in ieder geval óók een gezamenlijke herinnering. Het was een typische Heilig Hartviering, verwoordde een van de aanwezigen het na afloop. Ondanks de gildegroet, zonder al te veel opsmuk en met zang van het Verrijzeniskoor. En zélfs het Heilig Hartkoor, dat na het schrappen van de hoogmissen op zondag enkele jaren geleden, uitweek naar Sint-Michielsgestel.
Iemand zei dat er weinig emotie te bespeuren was tijdens de slotviering. Ogenschijnlijk was dat ook zo en een ander gaf als verklaring dat de vaste kerkgangers al eerder emotioneel afscheid van hun kerk hadden genomen. Maar wie goed keek, zag dat gevoelens niet ontbraken. Op het moment dat het allerheiligste de kerk werd uitgedragen, pinkte menigeen een traantje weg en het gezicht van pastoor Grubben sprak boekdelen. Ook hij had er zichtbaar moeite mee. Logisch, de Heilig Hartkerk was zijn eerste standplaats werd als priester. ,,Ik voel me al vierenhalf jaar thuis bij deze grote familie van Heilig Harters; wij zijn aan elkaar verknocht geraakt...", sprak de pastoor tijdens de viering. ,,Ondanks het realisme over teruglopende cijfers, slaat ons hart nu over van intens verdriet. Maar het hart van onze Heer en onze gemeenschap klopt verder..."
Dat pastoor Grubben voor een volle kerk kon preken, was mede te danken aan het besluit om afgelopen weekeinde geen vieringen te houden in de middeleeuwse Sint-Petrusbasiliek, waarop de gelovigen in Boxtel voortaan zijn aangewezen. Een mooi gebaar van het bestuur van de op 1 januari ontstane Heilig Hartparochie, waarin de geloofsgemeenschappen van Boxtel, Liempde, Lennisheuvel en Esch zijn gefuseerd. Een parochie waarin de naam van de door Frans Eras gestichte Breukelse kerk blijft voortleven.
HERBESTEMMING
De klokken van de Heilig Hartkerk zwijgen voortaan. Alleen nog als iemand op het naastgelegen kerkhof wordt begraven, klinkt er gebeier in Breukelen. Een nieuwe bestemming vinden, wordt geen eenvoudige opgave. Dat denkt ook wethouder Herman van Wanrooij die namens het gemeentebestuur de sluitingsplechtigheid bijwoonde. Maar zoals vorige week in deze krant te lezen was, wordt er wel een oplossing gezocht en iedereen die wil, mag er over meepraten.
Omdat muziekmaken mijn hobby is, denk ik natuurlijk meteen aan de twee plaatselijke harmonieën. Die gingen vorig jaar gezamenlijk op zoek naar alternatieve huisvesting in de voormalige wasserij Blanca, een eindje verderop aan de Baroniestraat. Dat plan bleek onhaalbaar. De Heilig Hartkerk heeft een mooie en rijke akoestiek. Hoe die klinkt, is mogelijk op 5 mei voor het eerst weer te horen. Er zijn plannen om in de Heilig Hartkerk een bevrijdingsconcert te geven, waaraan de twee muziekkorpsen als één orkest muzikaal invulling geven. Of dit eenmalige concert doorgaat, is nu nog onduidelijk. Maar een culturele herbestemming van de 'Brukelse' kerk zou mooi zijn...
